Ο Πιότρ Μαμόνοβ
Απεβίωσε ο συγκλονιστικός ηθοποιός Πιότρ Μαμόνοβ: ένας ιδιοφυής, Ρώσος ορθόδοξος.
Η μεταμόρφωσή του στη ζωή και στην καλλιτεχνική του πορεία ήταν για πολλούς μια αποκάλυψη. Όταν, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, παρακολουθούσαμε στην εκπομπή «Μουσικό Ρινγκ» τις απεχθείς γκριμάτσες και μορφασμούς του ροκ συγκροτήματος «Ζβούκι Μου» (Ελλ: «Ήχοι Μουουου...») με το σολίστ Μαμόνοβ, μας φαινόταν ότι τώρα θα ξεράσει τον εαυτό του. Τόσο πολύ απεχθής ήταν. Δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι, μετά από χρόνια, θα ακούγαμε με προσοχή τους σοφούς συλλογισμούς αυτού του καταπληκτικού ανθρώπου, που θα άρχιζε να κάνει πολύ έντονη πνευματική ζωή.
«Μόνο να προλάβω! Μόνο να προλάβω να ετοιμαστώ!» - αναφωνούσε περιμένοντας την Κρίση.
Για πολλά χρόνια ήταν η εικόνα του ρωσικού ροκ, περνώντας, όπως τώρα καταλαβαίνουμε, μέσα από μια αποφατική πορεία: ακκισμοί, αλκοόλ, ναρκωτικά, ακολασία. Γι’ αυτό, τους συγκλόνισε όλους η βαθειά διείσδυση του Μαμόνοβ στον χριστιανισμό, στην Ορθοδοξία.
Θυμάμαι, σε ένα από τα τηλεοπτικά κανάλια του Κιέβου, το Νοέμβριο του 2004, είχε ανακοινωθεί πανηγυρικά η συνέντευξη με τον Μαμόνοβ. Η τηλεπαρουσιάστρια με κομμένη την ανάσα έκανε στον φιλοξενούμενο την ερώτηση: «Πώς βλέπετε τη δική μας πορτοκαλί επανάσταση;» Καθώς εκείνη περίμενε πανηγυρική έξαρση από τη θρυλική φιγούρα του αντεργκράουντ, παραλίγο να πάθει εγκεφαλικό όταν άκουσε: «Σ..τά είναι η επανάστασή σας!» Τότε τι αξίζει σε αυτή τη ζωή, ρώτησε η κοπέλα, όταν συνήλθε μετά από λίγο. Και άκουσε μια λακωνική απάντηση: «Η Ορθοδοξία».
Ήταν συγκλονιστικός στις ταινίες του Παύλου Λουνγκίν: στο «Ταξί-μπλουζ», στον «Τσάρο», και, ιδιαίτερα, βεβαίως, στο «Νησί».
Ο Μαμόνοβ έψαχνε τον εαυτό του και την πορεία του προς τον Θεό μέσα από δυσκολίες και αντιφάσεις. Τελικά, την βρήκε. Από το συγκρότημα «Zvuki MU» στο λόγο περί της αιωνιότητας, περί του Θεού. Στα 45 του χρόνια, κατά δική του ομολογία, κατάλαβε ότι βρισκόταν σε σκότος απελπισίας. Στη συνέχεια, για 20 χρόνια, προσπαθούσε να απαλλαγεί από τον εθισμό στο αλκοόλ και πάλευε με δαίμονες.
Εξέπλητταν όχι μόνο τα χαρίσματά του, αδιαμφισβήτητα και πολύμορφα, αλλά και ο τρόπος που μάχονταν για την ψυχή του.
«Ο Κύριος για μένα είναι μια συνεχής χαρά της παρουσίας Του. Θέλω να ζω έτσι. Νιώθω έτσι πολύ καλά, σταθερά, γερά, δυνατά… Και όταν είμαι εν αμαρτία, αμέσως νιώθω πως είμαι μόνος και πως αυτή η μέρα πέρασε λαθραία. Είναι πολύ απλό: με τον Θεό η ζωή, χωρίς τον Θεό ο θάνατος».
Επίσης, έλεγε:
«Στο ‟Νησί” έχω ξαπλώσει σε φέρετρο. Σκληρό πράγμα. Τέσσερις τοίχοι και το καπάκι. Ούτε Ευαγγέλιο ούτε εικόνες. Τίποτα δεν έχει. Με τι θα πάμε; Τι μάζεψα; Να ηχογραφώ ξέρω, να οδηγώ ξέρω, να χρησιμοποιώ την τάδε συσκευή ξέρω. Να συγχωρώ δεν ξέρω, να μην εξοργίζομαι δεν ξέρω, να δίνω, χωρίς να λυπάμαι, δεν ξέρω. Ό, τι χρειαστεί στην αιωνιότητα, ό, τι δεν μπορείς να αγγίξεις, δεν το ξέρω. Έμαθα, όμως, σε όλη τη ζωή μου χιλιάδες πράγματα που δε θα χρειαστούν εκεί.
Έμαθα σε όλη τη ζωή μου χιλιάδες πράγματα που δε θα χρειαστούν εκεί
Τι να κάνουμε; Να ξεκολλάμε σιγά-σιγά. Όπως το αυτοκόλλητο από την πληγή, σιγά-σιγά να το αφαιρούμε. Ο Κύριος μού έδωσε ένα τεράστιο σπίτι. Κυκλοφορώ εκεί, μου αρέσει, έχω και κρεβατοκάμαρα και γραφείο και όλα αυτά θα χρειαστεί να τα αφήσουμε. Λυπάμαι! Τέσσερις χιλιάδες εκλεκτά βινύλια, μια συλλογή. Λυπάμαι! Μετά βλέπω, με τον καιρό, πως δε λυπούμαι και τόσο. Με χαρά βλέπω μέσα μου πως αρχίζουν και ξεκολλάνε. Ιδού για ποιο πράγμα αξίζει να ξοδεύουμε τη ζωή: να προετοιμαζόμαστε για την αιωνιότητα».
Το εμπιστευτικό και το καθολικό ύφος του Μαμόνοβ, όταν μιλάει, είναι τέτοιο που νιώθουμε πως χάσαμε έναν δικό μας άνθρωπο.
Με το ρόλο του γέροντα Ανατολίου στην ταινία «Το Νησί» (το 2006, με σεναριογράφο τον Ντμίτρι Σόμπολεβ), ο Μαμόνοβ οδήγησε πολλούς προς τον Θεό. Μπορούμε μόνο να ανασηκώνουμε τα χέρια και να εκπλησσόμαστε, μαζί με τον Πατριάρχη Αλέξιο Β΄, όταν αναφώνησε στη συζήτηση που είχε με τον Παύλο Λουνγκίν: «Μα πώς καταφέρατε να τα γυρίσετε αυτά!»
Ο Μαμόνοβ στο «Νησί» δεν έπαιζε, αλλά ζούσε και προσευχόταν. Πέθαινε στην ταινία όχι μόνο επειδή το προέβλεπε το σενάριο, αλλά πέθαινε ως μετανοών αμαρτωλός. Οι άνθρωποι παρακολουθούσαν την ταινία και έκλαιγαν για τις αμαρτίες τους, όταν έβλεπαν τη δύναμη της μετάνοιας και τη χαρά της επικοινωνίας με τον Κύριο. Ήταν κατανοητό μέχρι πόνου: αυτή η ψυχή κράζει. Ο Πιότρ Μαμόνοβ ζητούσε από τον Κύριο να συγχωρέσει τις αμαρτίες και του ήρωα της ταινίας και του εαυτού του, ταυτόχρονα. Και τις δικές μας, τις δικές μας, τις δικές μας!
Δεν μπορούμε να μην συμφωνήσουμε με την σκέψη ότι ο πατήρ Ανατόλιος, σύμφωνα με το σενάριο, έλαβε από τον Θεό χαρίσματα προορατικότητας και θαυματουργίας, και ο Πιότρ Μαμόνοβ έλαβε το χάρισμα της πειθούς, το χάρισμα του πραγματικού κηρύγματος. Ο Λουνγκίν τυχαία ή συνειδητά διάλεξε για το ρόλο όχι έναν ιδανικό ηθοποιό, αλλά έναν άνθρωπο που ειλικρινώς πιστεύει και μετανοεί. Δεν ήταν απλώς επιτυχία του σκηνοθέτη, αλλά Πρόνοια του Θεού.
Ο Λουνγκίν τυχαία ή συνειδητά διάλεξε για το ρόλο όχι έναν ιδανικό ηθοποιό, αλλά έναν άνθρωπο που ειλικρινώς πιστεύει και μετανοεί
Ο Πιοτρ Μαμόνοβ μας δίδασκε με απλά λόγια. Που είναι κατανοητά στον καθένα. Τα αποσπάσματα από τη δική του ζωή ήταν οι παραβολές του. Μιλούσε έτσι που περνούσε διαμπερώς την παχυδερμία μας και τη σκληρότητά μας. Ναι, ήταν ουσιαστικά θεολογία και κήρυγμα. Και με την ειλικρίνειά του ο Μαμόνοβ έκανε χιλιάδες και χιλιάδες ψυχές να συμπαθούν τον ίδιο και να ανοίξουν το δρόμο προς την πίστη. Είθε να μας δώσει ο Θεός να καταλάβουμε πολλά από αυτά που έλεγε!
Η εσωτερική του ωρίμαση αποτυπώθηκε σε ένα ωραίο βιβλίο με μινιατούρες και αφορισμούς, φέροντας τον ενδεικτικό, «παιδικό» τίτλο «Zakorutski» (Ελλ: καλικαντζούρες). Μόνο αυτός, μάλλον, μπορούσε να βρει έναν τόσο εύστοχο τίτλο και να γράψει ένα τέτοιο βιβλίο. Έχουν βγει μερικά τομίδια με «Καλικαντζούρες».
«Δεν είναι σημειώσεις ημερολογίου, ούτε ποιήματα πεζά, ούτε αποσπάσματα από σημειωματάριο. Είναι πραγματικές καλικαντζούρες, που είναι γραμμένες, ζωγραφισμένες με χέρι που ακόμα δεν υπακούει καλά, που δεν ξέρει ακόμα να σχεδιάζει τις συνηθισμένες γραμμές, αλλά που αναπαράγει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου που αντιλαμβάνεται τον κόσμο με παιδικό βλέμμα, άρα χριστιανικά».
Κάποιες σημειώσεις προδίδουν τον ποιητή Μαμόνοβ:
«Ουρανός. Κοιτάω στο παράθυρο. Μπροστά μου είναι ένας σωρός από κίτρινα φύλλα που έπεσαν από τη βυσσινιά. Με κάποιο τρόπο σε αυτά καθρεφτίζεται όλος ο ουρανός».
Ή τον ποιητή-φιλόσοφο:
«Η ιτιά δίπλα στο ποτάμι είναι μεγάλη, καμπουριασμένη και ηλικιωμένη. Ένας κορμός με όζους, όλο τένοντες και μαύρες κουφάλες. Ένας κορμός που περιβάλλεται με δικτυωτό σύννεφο από κλαδιά, κλαδάκια και πολύ μικροσκοπικές βεργούλες και φυλλαράκια. Μοιάζει με τη ζωή, γεμάτη μάταιες, πολλές φορές αχρείαστες κινήσεις. Μερικές φορές βλέπεις κάτι πολύ σημαντικό: ένα μεγάλο κλαδί με καλά, χυμώδη φύλλα. Όλα συνδέονται και ενώνονται με το θάνατο. Αυτός είναι ο κορμός. Πέθανε ήδη, έχει ταΐσει την πράσινη ζωή. Το κάτω μέρος βυθίζεται μέσα στη γη. Δε βλέπω τις ρίζες, αλλά ξέρω ότι είναι εκεί. Είναι γεμάτες χυμό και ποτέ δεν σταματούν, επειδή τις τρέφει ο Θεός. Κοιτάω την ιτιά και φοβάμαι λιγότερο το θάνατο. Αρχίζω να μην δίνω και τόσο μεγάλη αξία στη ζωή. Όπως η ιτιά, με όλο της το δέντρο, κοιτάει στο ποτάμι που ρέει απαλά και γρήγορα, έτσι και εμένα όλο και πιο πολύ με ενδιαφέρουν το απέραντο και οι ουρανοί».
Ο Μαμόνοβ που πολεμούσε την οργή του, έγραφε:
«Μια φορά τα πάντα μου ήταν κάπως. Πηγαίνω σπίτι και εκεί βλέπω ένα καινούργιο γάτο ατημέλητο. Τον είχε συμμαζέψει η γυναίκα μου. Σκέφτηκα, πόσο άμυαλη: εμείς είμαστε 9 άτομα και εκείνη φέρνει και άλλους. Ο γάτος τσουπ στο τραπέζι. Ε, το παρατράβηξες! Τον χτύπησα. Αμέσως, τον λυπήθηκα. Έσκυψα να τον χαϊδέψω: πετσί και κόκαλο, μάλλον, οι παραθεριστές τον εγκατέλειψαν. Είχε πεινάσει. Παραλίγο να κλάψω.
Ο Αββάς Αμμούν είπε: πέρασα στη σκήτη 14 χρόνια, προσευχόμενος στον Θεό μέρα και νύχτα για να μου χαρίσει τη νίκη ενάντια στην οργή».
Ας διαβάσουμε τον Πιότρ Μαμόνοβ πιο προσεκτικά.
***
«Όλα τα ξέρω: να πριονίζω, να πλανίζω, να κόβω ξύλα. Ο άντρας πρέπει να ξέρει όλα αυτά. Και όχι να σηκώνει βαράκια στο γυμναστήριο. Ωχ, παραπονιούνται πολλοί, δεν υπάρχει δουλειά. Μάθε να βάζεις πλακάκια, θα κυκλοφορείς με ‟Mersedes”. Στο οικόπεδό μου έκτισα ολόκληρη πόλη, σάουνα, αποθήκη. Αν είσαι αραχτός στον καναπέ και αυγαταίνεις την κοιλιά σου, θα τελειώσεις άσχημα. Με αλκοόλ, ναρκωτικά. Δυστυχώς, τώρα υπάρχουν πολλοί τέτοιοι άντρες…»
***
«Όταν έρχονται εδώ, λένε: ‟Μακριά πήγατε”. Και εγώ ρωτάω: ‟Μακριά από τι;” Και ο άνθρωπος σωπαίνει. Επειδή μένω σε χωριό, κάθε μου μέρα είναι διαφορετική. Κάθε μέρα είναι διαφορετικός ο ουρανός. Το πρωί σηκώνεσαι και βάζεις μπρος τις δουλειές σου. Το βράδυ κοιτάζεις και βλέπεις: ο Κύριος έδωσε λογιών-λογιών σύννεφα. Απίστευτο!»
***
«Κάθεσαι και σαν τρελός κοιτάς όλα αυτά τα αστέρια και σκέφτεσαι: ‟Θεέ μου, αν πεθάνω αύριο, τι θα Σου πω;” Όπως λέγεται στην προσευχή: αν η σκιά σου είναι τόσο ωραία, πόσο όμορφος είσαι εσύ ο ίδιος; Μια φορά μπήκα σπίτι, σκέφτηκα να ανοίξω υπολογιστή, αλλά δεν υπήρχε ρεύμα.
Και βρέθηκα σε απόλυτο σκοτάδι. Ξαπλώστε μια φορά στο σκοτάδι, κλείστε όλες τις συσκευές και κάντε στον εαυτό σας την ερώτηση: ποιος είμαι και πώς ζω; Είμαι καλό παιδί ή έτσι κι έτσι;»
***
«Ο δρόμος των ανθρώπων είναι ίδιος: όλοι θα φύγουμε από τη ζωή. Χτες εγώ, ο εικοσάχρονος, έτρεχα στην οδό Γκόρκι, και να, αύριο είναι να πεθάνω. Χωρίς αλληγορίες. Φοβάμαι; Φοβάμαι. Αφού είναι κάτι πρωτόγνωρο. Αλλά και ενδιαφέρον! Εκεί είναι ο Κύριος, η Αιωνιότητα. Δεν είμαι έτοιμος».
***
«Ο Πούσκιν μάς απάντησε: «Με απέχθεια ξεφυλλίζω τη ζωή μου, αλλά δε σβήνω τις ντροπιαστικές στροφές». Η δική μου απάντηση είναι ίδια. Καθόμαστε κάποτε με τον Ιβάν Οχλομπίστιν στα γυρίσματα της ταινίας ‟Ο Τσάρος”. Βάζουμε μακιγιάζ και συζητάμε τι έχουμε διαβάσει και τι έχουμε ακούσει για την αιώνια ζωή. Ο μακιγιέρ λέει: ‟Τι αστείοι που είστε!” Και εγώ του απαντάω: ‟Ναι, αλλά όταν παρουσιαστούμε ενώπιον του Πλάστη, θα σου κοπούν τα γέλια”… Αφού με τις συνειδήσεις μας που είναι ό, τι να΄ ναι, και με τη ζωή μας που είναι ό, τι να΄ ναι και αυτή, θα πρέπει να κοιτάμε στα μάτια τον Θεό, που έδωσε τη ζωή Του στο σταυρό για μας…»
***
«Δεν πρέπει να ξεγελιόμαστε ότι μετά το θάνατο από μας θα μείνει μόνο το χώμα. Όλοι οι μεγάλοι επιστήμονες είναι πιστοί. Όλοι οι γνωστοί μου γιατροί που έχουν να κάνουν με τη ζωή και το θάνατο πιστεύουν. Έχουν υπάρξει χιλιάδες μαρτυρίες με κλινικά νεκρούς που αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει τέλος. Ο Αϊνστάιν δεν είχε αμφιβολίες σχετικά με την ύπαρξη του Θεού, το ίδιο και ο Πούσκιν και ο Λομονόσοβ και ο Μεντελέγιεβ. Αλλά κάποια Ελενίτσα δεκαεφτά ετών δηλώνει: ‟Αμφιβάλλω αν υπάρχει ο Θεός σας…” Διάβαζε πρώτα, μελέτα το ζήτημα, και τότε να μιλάς. Αλλιώς, είναι όπως στο μετρό, όπου μπαίνεις και βλέπεις το διάγραμμα της διαδρομής: έναν κύκλο με κάποιες πολύχρωμες τελείες. Κουνάς απορριπτικά το χέρι και λες: ‟Τίποτα, βλακείες! Θα πάω μόνος μου”. Έτσι, όμως, θα κυκλοφορείς όλη σου τη ζωή πάνω σε μια γραμμή. Για τον Θεό δεν είναι οι πράξεις μας το σημαντικό, αλλά το κίνητρο: γιατί το κάνουμε, γιατί ζούμε».
***
«Ο θάνατος του αμαρτωλού είναι κακός και οδυνηρός. Στην άσχημη κατάσταση που θα βρεθείς όταν απολεσθείς και παγώσεις, φίλε μου, στην ίδια κατάσταση θα είσαι και στην αιωνιότητα. Εκεί δεν υπάρχει αλλαγή, επειδή δεν υπάρχει βούληση, δεν υπάρχει σώμα. Το σώμα είναι η βούλησή μας προς την αλλαγή».
***
Στα γυρίσματα της ταινίας ‟Το νησί” έπρεπε να ξαπλώσω στο φέρετρο. Τρείς φορές το έσκαγα από κει. Δεν άντεχα. Αυστηρό πράγμα το φέρετρο: είσαι ξαπλωμένος, τοίχοι στενοί, και τίποτα άλλο δεν υπάρχει. Ούτε Ευαγγέλιο για να διαβάσεις. Ό, τι μάζεψες στην ψυχή, με αυτά μένεις. Στην αιωνιότητα θα πάρουμε αυτά που δεν μπορείς να αγγίξεις, αυτά που παραχωρήσαμε, αυτά που συγχωρήσαμε, αυτά που δώσαμε. Είναι πιο μακάριο να δίνεις παρά να παίρνεις».
Στην αιωνιότητα θα πάρουμε αυτά που δεν μπορείς να αγγίξεις, αυτά που παραχωρήσαμε, αυτά που συγχωρήσαμε, αυτά που δώσαμε
***
«Θέλεις ‟Φεράρι;” Απόκτησε το Πνεύμα το Άγιο και θα δεις ότι δε θέλεις πλέον ‟Φεράρι”. Επειδή για μια στιγμή της ζωής εν Πνεύματι, κατά το λόγο του Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ, οποιοσδήποτε άνθρωπος θα συμφωνούσε να τον τρώνε σκουλήκια για χίλια χρόνια. Πιστεύω πιο πολύ στον Άγιο Σεραφείμ παρά στους μηχανικούς αυτοκινήτων από την Ιταλία».
***
«Μερικές φορές όλη την ημέρα τρέχεις, μεριμνάς, μιλάς στο τηλέφωνο, και τελικά τίποτα δεν έκανες. Και συμβαίνει να έχεις προσευχηθεί για λίγο, αλλά προσπάθησες με όλη την ψυχή σου να επικοινωνήσεις με τον Θεό, πολύ-πολύ. Τον υπόλοιπο χρόνο ήσουν ξαπλωμένος δίπλα στο ποτάμι, κοιτούσες το νερό και καταλαβαίνεις ξαφνικά: σήμερα δεν έζησα μάταια, δούλεψα».
***
«…Όσο πιο δυνατό μαρτύριο σου έλαχε, άλλο τόσο πιο δυνατή είναι η ψυχή σου, επειδή ο Θεός θέλει όλοι να σωθούν και επιτρέπει κακουχίες στον καθένα ανάλογα με τη δύναμή του. Οπότε, μαθαίνω να υπομένω με χαρά. Δεν είναι μακριά η Βασιλεία και περιμένει η αιωνιότητα. Αιωνιότητα, κι όχι 30-40 χρόνια. Φφφστ!!!»
***
«Η αμαρτία. Δε θυμάμαι πότε και που είχα δει, αλλά ακόμα και τώρα έχω μπροστά στα μάτια μου την εικόνα: ο άντρας, από ζήλια ή από κάποια άλλη βλακώδη αιτία, άρπαξε μαχαίρι, το βούτηξε μέσα στο στήθος της αγαπημένης του και αμέσως το έβγαλε έξω. Σαν να ήθελε να πει: «ωχ, ωχ, όχι-όχι. Συγγνώμη. Δεν ήθελα». Και με εξέπληξε: ήθελε-δεν ήθελε, τέλος, είναι αργά.
Έτσι και η αμαρτία. Ακόμα και μικρή, αφήνει στην ψυχή αγιάτρευτη πληγή. Σαν να φαίνεται ότι όλα είναι καλά: δεν πίνεις, δεν καπνίζεις, αλλά ούτως ή άλλως, σηκώνεσαι το πρωί και έχεις θλίψη. Για ποιο πράγμα; Αφού δεν υπάρχει κομμάτι του εαυτού σου που να μην έχει πληγές. Τίποτα δεν άφησες για τον εαυτό σου, με τι να ζεις, με τι να αγαπάς. Μόνο ουλές. Και νιώθεις πολύ φόβο και κάπως σαν απορία: με τα δικά μου χέρια τα έκανα όλα!».
***
«Πώς έμεινα ζωντανός, μόνο ο Θεός το γνωρίζει. Αυτός ήταν που με έσωσε για κάποιο λόγο. Μου έδωσε και την πίστη. Και τώρα ελπίζει σε μένα όπως είμαι. Δεν έχει άλλους. Η πόρνη, ο τελώνης και ο ληστής.
Δεν έχει άλλους. Η πόρνη, ο τελώνης και ο ληστής
Ένας ευφυής άνθρωπος έχει πει ότι η αμαρτία είναι αυτό που μας απομακρύνει από τον Θεό. Όταν προλαβαίνω να σκεφτώ, λέω: αυτό που κάνω τώρα με απομακρύνει; Αν ζητήσω βοήθεια, το καταφέρνω.
Και μετά, υποφέρει πάντα ο αθώος. Εξαιτίας μου. Εξαιτίας αυτού που έκανα ή που δεν έκανα. Εξαιτίας της κατάστασης στην καρδιά μου: τι έχω μέσα, κακία ή αγάπη».
***
Θέλω τόσο πολύ να ξεκινήσω να ζω χωρίς φόβο. Αυτό σημαίνει να σηκώνεις το σταυρό σου. Να δέχεσαι ό, τι σου συμβαίνει: καλό και κακό.
***
Πριν το τέλος του, ο ηθοποιός, που βρισκόταν σε άσχημη κατάσταση στο νοσοκομείο, κάλεσε ιερέα, πρόλαβε να συμμετάσχει στο Μυστήριο του Ευχελαίου και της Θείας Μετάληψης.
«Όταν θα πεθαίνω, δε χρειάζονται ούτε δρύινα φέρετρα ούτε λουλούδια. Να προσεύχεστε, παιδιά, για μένα, πέρασα διάφορα στη ζωή μου!»
Προσευχόμαστε. Μνήσθητι, Κύριε, ἐν εὐσεβείᾳ καὶ πίστει και του ἐπ' ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου κεκοιμημένου δούλου Σου Πέτρου καὶ συγχώρησον αὐτόν πᾶν πλημμέλημα, ἑκούσιόν τε καὶ ἀκούσιον, καὶ χάρισαι αὐτώ τὴν Βασιλείαν των Ουρανών!
Σε συγχαίρουμε που γεννήθηκες για Ζωήν αιώνιον, αγαπητέ Πιότρ Νικολάεβιτς!
