Η Παναγία του Ποτσάεφ

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Ποτσάεφ (16ος αι.) Λαύρα του Ποτσάεφ. Ουκρανία.

Στα τέλη του 16^ου αι., ο Έλληνας μητροπολίτης Νεόφυτος, μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1602-1603 και 1607-1612), επιστρέφοντας στη Βασιλεύουσα, πέρασε από τη Βολινία. Εκεί φιλοξενήθηκε από την ευσεβή αρχόντισσα Άννα Γκόισκι στην οποία ανήκαν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις της περιοχής του Ποτσάεφ[1] με το ομώνυμο βουνό. Στο βουνό αυτό είχε γίνει, το 1340, μια θαυμαστή εμφάνιση της Θεοτόκου κυκλωμένης από φλόγες σ’ έναν μοναχό κι έναν βοσκό, τον Ιωάννη Μποσόι. Μετά το όραμα, στην πέτρα, όπου είχε σταθεί η Παναγία, έμεινε το αποτύπωμα του δεξιού της ποδιού[2].

Τώρα, με την άδεια της αρχόντισσας, έμεναν και ασκούνταν εκεί πολλοί μοναχοί, οι περισσότεροι μέσα δε σπηλιές. Ο μητροπολίτης, φεύγοντας, δώρισε στην Άννα μιάν εικόνα της Παναγίας, που την είχε φέρει από την Κωνσταντινούπολη.

Μετά την αναχώρηση του ιεράρχη, έγινε κάτι το παράδοξο: η εικόνα ακτινοβολούσε κατά περιόδους. Η Άννα, γεμάτη θαυμασμό αλλά και φόβο, άναψε μπροστά της ακοίμητο καντήλι. Εκεί προσευχήθηκε μια μέρα γονατιστή για τον τυφλό αδελφό της Φόλιππο. Την ίδια ώρα η Παναγία της έδειξε την ευσπλαχνία της και τη δύναμή της: Ο Φίλιππος απέκτησε το φως του!

Μετά το εξαίσιο θαύμα, που διαλαλήθηκε παντού, πλήθη πιστών ήθελαν να προσκυνήσουν την εικόνα. Γι’ αυτό η Γκόσκι τη Δώρισε στους ασκητές του Ποτσάεφ. Εκείνοι την τοποθέτησαν σ’ έναν Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που τον έχτισαν στο βουνό με έξοδα της αρχόντισσας. Εκεί άρχισαν να συρρέουν όσοι ήθελαν να πάρουν τη θεομητορική ευλογία ή και να θεραπευθούν από κάποιαν ασθένεια. Με τη μεσιτεία της Παναγίας όχι μόνο άρρωστοι, που προσευχήθηκαν μπροστά στην εικόνα της, έγιναν καλά, αλλά ακόμα και νεκροί αναστήθηκαν από τον Κύριο. Ο ναός εκείνος έγινε το καθολικό της μονής, που ιδρύθηκε λίγο αργότερα και που εξελίχθηκε στην περίφημη Λαύρα του Ποτσάεφ. Από αυτήν ονομάστηκε «Παναγία του Ποτσάεφ» η εικόνα, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα της θεραπείας του τυφλού Φιλίππου.

Το 1624 κληρονόμησε τις εδαφικές εκτάσεις του Ποτσάεφ ο ανιψιός της Άννας Γκόισκι Ανδρέας Φιρλέγκιου, που ήταν λουθηρανός και μισούσε τους ορθοδόξους. Αυτός άρπαξε με τη βία όλα τα πολύτιμα αντικείμενα του μοναστηριού. Ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και η ιερή εικόνα της Παναγίας, που την κράτησε στο σπίτι του για είκοσι χρόνια.

Μια μέρα του 1644 ο Φιρλέγκιου θέλησε να χλευάσει την εικόνα. Αφού, λοιπόν, κάλεσε τους φίλους του, έντυσε τη γυναίκα του με ιερατικά άμφια. Ύστερα της έβαλε στο ένα χέρι τη θεομητορική εικόνα και στο άλλο ένα άγιο Ποτήριο. Τότε εκείνη άρχισε να ξεστομίζει ακατονόμαστες ύβρεις εναντίον της Υπεραγίας Θεοτόκου. Αλλά αμέσως τιμωρήθηκε για την ασέβειά της: Κυριεύθηκε από δαιμόνιο, που την έριξε κάτω και δεν σταμάτησε να τη βασανίζει, ώσπου ο άνδρας της, τρομοκρατημένος, έστειλε την εικόνα στο Ποτσάεφ.

Πέντε χρόνια αργότερα η εικόνα τοποθετήθηκε στον νέο Ναό της Αγίας Τριάδος, που ανεγέρθηκε από την ευσεβή οικογένεια Ντομασέφκι. Συνέχισε να κάνει πολλά και εξαίσια θαύματα. Ένα απ’ αυτά είναι και η διάσωση της μονής από τους Τουρκοτατάρους, που την πολιόρκησαν το 1675.

Οι υπερασπιστές της ήταν λιγοστοί και το χαμηλό προστατευτικό τείχος της αποτελούσε εμπόδιο για την ορδή του Νουρεντίν Χάν. Ο ηγούμενος Ιωσήφ (Ντομπρομίρσκι) κάλεσε σε θερμή προσευχή τους μοναχούς και όσους λαϊκούς είχαν καταφύγει εκεί.

-Ας παρακαλέσουμε τους δύο προστάτες μας, την Κυρία Θεοτόκο και τον όσιο Ιώβ, να μας βοηθήσουν, τους είπε.

Ο όσιος Ιώβ είχε διατελέσει ηγούμενος της μονής και είχε αποβιώσει ειρηνικά το 1651.

Όλη εκείνη τη νύχτα οι πολιορκημένοι προσεύχονταν μπροστά στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Το πρωί, ενώ οι Τουρκοτάταροι ετοίμαζαν την επίθεσή τους, ο ηγούμενος έδωσε εντολή να τελέσουν την ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου στη Θεομήτορα. Μόλις άρχισαν να ψάλλουν το κοντάκιο, «Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια…», έγινε κάτι το θαυμαστό: Φάνηκε η ίδια η Παναγία πάνω από τον ναό, μεγαλόπρεπη και ολόφωτη, να απλώνει προστατευτικά πάνω από τη μονή το αστραφτερό μαφόριό της. Την περιστοίχιζαν αγγελικά τάγματα, που ήταν οπλισμένα με πύρινες ρομφαίες. Ο όσιος Ιώβ, όρθιος δίπλα της, την ικέτευε για τη σωτηρία του ιερού τόπου.

Το όραμα το είδαν και οι πολιορκητές. Άρπαξαν τα τόξα τους και άρχισαν να ρίχνουν βέλη στους ουράνιους πολεμιστές. Αυτά, όμως, γύριζαν πίσω και χτυπούσαν τους ίδιους!

Ακολούθησαν αναστάτωση και πανικός στις τάξεις των εχθρών, που τράπηκαν σε άτακτη φυγή. Τότε οι υπερασπιστές της μονής, γεμάτοι ενθουσιασμό, πετάχτηκαν έξω και άρχισαν να τους καταδιώκουν.

Έτσι σώθηκε η μονή. Η ανάμνηση του μεγάλου θαύματος της Θεοτόκου εορτάζεται κάθε χρόνο στις 23 Ιουλίου, επέτειο της συντριβής των Τουρκοτατάρων.

Οι πιστοί του Μωάμεθ άργησαν πολύ να ξεχάσουν τη δεινή και πρωτοφανή εκείνη ήττα τους. Ύστερ’ από μισό αιώνα ο μοναχός Γαβριήλ του Ποτσάεφ, περνώντας από την Κωνσταντινούπολη, έπιασε κουβέντα μ’ έναν Τούρκο. Εκείνος, όταν άκουσε από που ήταν ο μοναχός, τον ρώτησε:

-Ζει ο Θεός σας;

-Ζει και θα ζεί αιώνια, απάντησε ο π. Γαβριήλ.

-Σκληρός είναι ο Θεός σας! Αναφώνησε ο Τούρκος με φανερή ταραχή. Στον τόπο χάθηκε ο πατέρας μου, όπως και πολλοί άλλοι δικοί μας. Εγώ ήμουνα μικρός, αλλά δεν θα ξεχάσω εκείνη τη συμφορά.

Το 1721 η εικόνα της Παναγίας του Ποτσάεφ πέρασε στα χέρια των ουνιτών, οι οποίοι το 1773 τοποθέτησαν τα χαρακτηριστικά στέμματα στα κεφάλια της Θεοτόκου και του μικρού Ιησού Χριστού. Το 1831 το ιερό κειμήλιο αποκτήθηκε πάλι από την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Στην εικόνα υπάρχουν ελληνικές επιγραφές και, στο περιθώριό της, μικρογραφίες αγίων (Ηλία, Μηνά, Στεφάνου, Αβρααμίου, Αικατερίνης, Παρασκευής και Ειρήνης). Σε ορισμένα αντίγραφά της είναι ζωγραφισμένη και η πέτρα με το αποτύπωμα του ποδιού της Θεοτόκου.

ΠΗΓΗ: «Θαυματουργές εικόνες της Παναγίας στη Ρωσία»

Εκδ. Ι.Μ. ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

---

[1] Η περιοχή αυτή ανήκει σήμερα στην Ουκρανία.

[2] Το αποτύπωμα υπάρχει μέχρι σήμερα και είναι πάντοτε γεμάτο με ιαματικό νερό, που με τρόπο θαυμαστό αναβλύζει από την πέτρα, μολονότι οι πολυάριθμοι προσκυνητές παίρνουν συνεχώς απ’ αυτό για τη θεραπεία τους από διάφορες ασθένειες.