Κωνσταντίνος
Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων
Στο τεύχος 111 του περιοδικού ΑΡΔΗΝ (Ιανουάριος- Μάρτιος
2018) ο συγγραφέας και ιστορικός ερευνητής Γιώργος Καραμπελιάς «ανακαλύπτει»
ένα όχι και τόσο γνωστό κείμενο του Ιωάννη Καποδίστρια από την περίοδο που ο
Κερκυραίος λόγιος και διπλωμάτης διέμενε στη Γενεύη. Το κείμενο εγράφη του
1823, όταν ο Καποδίστριας είχε αποχωρήσει από τη Ρωσία χωρίς να παύσει να
ανήκει στη ρωσική διπλωματία και στους συνεργάτες του Τσάρου. Το 1822
παραιτήθηκε από το αξίωμα του συν-υπουργού των Εξωτερικών, πιθανότατα για να
βοηθήσει χωρίς δεσμεύσεις την εκραγείσα Ελληνική Επανάσταση. Πρόκειται για μία
επιστολή προς τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας (σημερινής Ρουμανίας) Ιγνάτιο, με
ημερομηνία 12/24 Απριλίου 1823, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΑΙΩΝ των
Αθηνών στις 30-9-1850.
Ο Κερκυραίος υπερασπιστής των ελληνικών δικαίων δηλώνει ότι
ετοιμάζει ένα βιβλίο για την κατάσταση του Ελληνικού Έθνους, το οποίο ίσως
εκδοθεί μαζί με ένα σχετικό πόνημα του Ιακωβάκη Ρίζου-Νερουλού. Είναι
εντυπωσιακή η πίστη του Καποδίστρια στη διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού, την
οποία αρνούνται σήμερα ορισμένοι αποδομητές ιστορικοί. Ο Καποδίστριας γράφει
χαρακτηριστικά:
«Παριστάνων εις το πρώτον βιβλίον την κατάστασιν των Ελλήνων
επί της περιόδου της Μουσουλμανικής δυνάμεως, θέλω αποδείξει ότι ουδέποτε
έπαυσαν να αποτελώσιν εν έθνος. Διότι α) διέσωσαν καθαράν την κοινήν καταγωγήν
των. β) εσυλλογίσθησαν και ωμίλησαν εις την γλώσσαν των πατέρων αυτών. γ) και
υπήκουσαν εις μίαν μόνην και αμετάβλητον εξουσίαν, εις την εξουσίαν της
Εκκλησίας των. Ούτοι δε οι τρεις όροι είανι οι μόνοι, οίτινες εκ μιας
συνενώσεως ανθρώπων αποτελούσιν ό,τι καλείται εν έθνος».
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο Καποδίστριας, λίγα χρόνια πριν
αναλάβει το αξίωμα του πρώτου Κυβερνήτου της ελεύθερης και μικρής Ελλάδος,
αναγνωρίζει τη διαχρονική και αδιάκοπη συνέχεια του Ελληνισμού και διαπιστώνει
ότι η πίστη στην Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί συστατικό της εθνικής ταυτότητος
του λαού μας. Κοινή καταγωγή, γλώσσα ελληνική και Ορθόδοξη Πίστη, αυτή είναι η
ταυτότητα του Έλληνα, και γι’ αυτά τα ιδανικά έδινε το Έθνος τον υπέρ πάντων
αγώνα, κατά την περίοδο συγγραφής της επιστολής.
Σε επόμενη παράγραφο της επιστολής γράφει προς τον Ιγνάτιο:
«Οι Έλληνες μανθάνοντες να σέβωνται αυτοί εαυτούς, θέλουσιν επιτύχει και το
σέβας των άλλων»! Να μάθουμε πρώτα να σεβόμαστε τον εαυτό μας, την Ιστορία μας,
τη Γλώσσα μας, την Ορθόδοξη Παράδοσή μας και μόνον τότε θα μάς σεβασθούν οι
ξένοι, διδάσκει ο ευφυής και έμπειρος Καποδίστριας. Μάθημα ες αεί για τους
Έλληνες, οι οποίοι μερικές φορές έχουμε την τάση να υποτιμούμε τους
πνευματικούς θησαυρούς μας και τείνουμε προς τη μίμηση ξένων προτύπων.
Ο Καποδίστριας μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει πρότυπο
πολιτικού και διπλωμάτη για την εποχή μας. Παραμένει επίκαιρος, διότι το ήθος
του και οι ικανότητές του συνέθεταν μία προσωπικότητα διαχρονικής και
οικουμενικής αξίας και εμβέλειας. Δεν εμπνέει μόνον τους Έλληνες, αλλά και τους
Ρώσους, τους Ελβετούς, τους Γάλλους και άλλους λαούς. Τους Έλληνες τούς βρήκε
ματωμένους, διχασμένους, φτωχούς και με τον Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και έδωσε
αγώνα για να δημιουργήσει κράτος και να καθορίσει τα σύνορά του. Οι Ρώσοι τον
αξιοποίησαν ως Υπουργό Εξωτερικών, οι Ελβετοί τον τιμούν ως θεμελιωτή της
Ελβετικής Συνομοσπονδίας των καντονίων, οι Γάλλοι τον ευγνωμονούν, διότι
εμπόδισε τον Τσάρο και τους άλλους ηγέτες από το να τεμαχίσουν την ηττημένη
Γαλλία του Ναπολέοντα. Η Ευρώπη του αναγνωρίζει την αρχική ιδέα και το όραμα
για μία μορφή Ενώσεως χωρίς να καταργηθούν τα εθνικά κράτη.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ευλαβής, προσευχόμενος και
μελετητής των θησαυρών της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας. Από τον Κερκυραίο πατέρα
του και την Κυπρία μητέρα του είχε διδαχθεί την πίστη στον Χριστό και στην
Εκκλησία και έφερε πάντα μαζί του την εικόνα της Παναγίας Πλατυτέρας από το
ομώνυμο μοναστήρι της Κέρκυρας.
Η Ορθοδοξία ήταν η βάση κάθε σκέψης και πράξης του.
Θεμελίωσε την παιδεία με κύριο μάθημα τα Ορθόδοξα Θρησκευτικά. Ζήτησε από τον
Ανδρέα Μουστοξύδη να συγγράψει βιβλίο Θρησκευτικών ως το πιο απαραίτητο για τα
σχολεία του νέου κράτους. Ίδρυσε στον Πόρο Ιερατική Σχολή. Το Υπουργείο
Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι ιδέα του Καποδίστρια, ο οποίος τότε το ονόμασε
Γραμματεία των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως.
Στα πρώτα βήματά του ως Κυβερνήτης στην Αίγινα πήγαινε
τακτικά στον Μητροπολιτικό ναό, την Μεγάλη Παναγία, όπου και σήμερα σώζεται το
στασίδι του. Αλλά και το φονικό βόλι τον βρήκε έξω από τον Ναό του Αγίου
Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο όπου πήγαινε να εκκλησιασθεί από όρθρου βαθέος.
Προέβαλλε την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων γράφοντας στους
ξένους πολιτικούς ότι Έλληνες είναι εκείνοι, οι οποίοι παρά την δουλεία δεν
έπαυσαν να ομολογούν την πίστη τους στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και να
μιλούν τη γλώσσα των πατέρων τους. Αυτά που γράφει στην προαναφερθείσα επιστολή
του προς τον Ιγνάτιο το 1823, τα επαναλάμβανε ως βαθειά πεποίθησή του όταν
εξηγούσε σε δυτικούς πρίγκηπες και διπλωμάτες ποιοι είναι οι Έλληνες, τους
οποίους κυβερνούσε μετά το 1828.
Ο Καποδίστριας ήταν πρότυπο εντιμότητας. Δεν κρατούσε τον
μισθό που εδικαιούτο, αλλά τον χάριζε στις χήρες και στα ορφανά. Ο
Ελληνορθόδοξος Καποδίστριας είναι πρότυπο πολιτικού, αλλά και υπερασπιστού της
ελληνορθόδοξης ταυτότητας.
Άρθρο στην ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ 16.5.2018
