Γνωρίζουμε τι είναι η μετάνοια;

 

Πολλές φορές μιλάμε, αγαπητοί μου, για την μετάνοια, αλλά συνήθως δεν έχουμε καθορίσει το περιεχόμενό της. Τι είναι η μετάνοια; Εδώ ας γίνει οδηγός μας, ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: «Μετάνοια εστιν ανάκλησις βαπτίσματος». Τι είναι λέγει η μετάνοια; Το να ανακαλέσεις το βάπτισμα. Το βάπτισμα είναι η ανακαίνισις του ανθρώπου, αλλά η κλίσις προς την αμαρτία έγινε δευτέρα φύση μας. Γι’ αυτό πάλι μας σπρώχνει στο κακό. Στο βάπτισμα έχουμε άφεση του προπατορικού αμαρτήματος, όχι όμως και της κλίσεως προς το κακόν. Αυτό μένει σαν ένα στοιχείον αγώνος. Η αγάπη όμως του Θεού, έβαλε πλάι στο ανεπανάληπτο μυστήριο του βαπτίσματος, ένα δεύτερο βάπτισμα. Το βάπτισμα της μετανοίας, που υποκαθιστά το πρώτο, το ανεπανάληπτο βάπτισμα. Γι’ αυτό μετάνοια είναι η ανάκλησις του βαπτίσματος. Και λέγεται η μετάνοια δεύτερον βάπτισμα. Διαρκώς, ανά πάσα στιγμή, σ’ όλη μας την ζωή, επαναλαμβανόμενον και επαναλαμβανόμενον.

«Μετάνοιά εστι, συνεχίζει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, συνθήκη προς Θεόν δευτέρου βίου». Τι είναι μετάνοια; Το νακάνεις μία συνθήκη, μία συμφωνία με τον Θεό, να αποκτήσεις έναν άλλον βίον, δεύτερον βίον. Είναι εκείνο το «ήμαρτον ενώπιόν σου» που είπε ο άσωτος υιός, στην παραβολή που είπε ο Κύριος και με την προσπάθεια, πράγματι ν’ αλλάξει η ζωή μας…

Ο άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής μας είπε: «Ποιήσατε ουν καρπούς αξίους της μετανοίας». Δεν είναι να πω, «Κύριε συγχώρεσέ με», πρέπει να αποφέρω καρπόν∙ τότε μπορώ να δείξω ότι έχω μετάνοια. Ο καρπός είναι η απόδειξις της μετανοίας μου και όχι ο λόγος που θα πω με το στόμα μου, γιατί εξ άλλου ακόμη αν πέφτω, βέβαια πρέπει να σηκώνομαι, αν ξαναπέσω, να ξανασηκωθώ, όμως εάν έτσι μένω, κάποια φορά αρχίζει η ψυχή μου να σκληραίνει. Κι αυτό σίγουρα δεν με συμφέρει. Έτσι λοιπόν οφείλω, όταν μετανοήσω, να δουλέψω για να αποφέρω καρπόν… Εάν δεν ξεκινήσω να έχω καρπόν πνευματικόν, πότε, πότε θα αποφέρω αυτόν τον καρπόν;…

Εκείνος που πραγματικά έχει μετανοήσει, δεν κατακρίνει ποτέ τους άλλους. Βλέπει κάποιον που αμαρτάνει και ξέρετε τι λέει; Λέει πρώτον ο Θεός να τον ελεήσει, δεύτερον ποιος ξέρει αύριο, την επομένη ώρα, μπορεί εγώ να κάνω αυτό που κάνει ο άλλος. Γιατί; Απλούστατα γιατί είμαι άνθρωπος και άνθρωπος θα πει ασθένεια, αδυναμία. Αν σώζομαι είμαι ο τελευταίος που σώζεται, αλλά μάλλον πολλοί σώζονται εκτός από εμένα. Είναι φράσεις Πατέρων, κυρίως της ερήμου, αυτά που σας λέω τώρα. Είμαι άχθος αρούρης, βάρος της γης, άρουρα είναι η γη, είμαι το βάρος της γης, δηλαδή, άχρηστος άνθρωπος. Αυτά τα λέω στον εαυτό μου, θέλω να κλαίω, θέλω να πενθώ, γιατί αυτό μόνο μου ταιριάζει. Απορώ πως με ανέχεται ο Θεός. Σκέφτομαι τι καλό είδε σε μένα ο Θεός, για να σταυρωθεί για μένα. Ποτέ μου δεν μπόρεσα να καταλάβω γιατί επιμένει ο Θεός να με σώσει, γιατί επιμένει; Ακατανόητο εκείνο που λέει ο ψαλμωδός. «Το έλεός σου, Κύριε, καταδιώξει με, πάσας τας ημέρας της ζωής μου» γίνεται κυνηγός μου, από πίσω όπου πάω με κυνηγάει. Ποιο; Όχι η ενοχή μου, το έλεός σου με κυνηγάει να με φθάσει σε όλη μου την ζωή για να με σώσει. Κύριε τι να σου πω;

«Μετάνοιά εστι, λέει ο άγιος Ιωάννης, εκούσιος πάντων των θλιβερών υπομονή». Τι είναι λέει η μετάνοια; Μετάνοια είναι όταν περνάς θλιβερά πράγματα και κάνεις υπομονή…

Αυτός που μετανοεί, δεν του φαίνεται τίποτα βαρύ απ’ ό,τι του συμβαίνει. Γιατί διακρίνει το πόσο έχει αμαρτήσει. Λέγει: «καλά να πάθω». Αυτός που έχει μετάνοια τέτοια, επιθυμεί να εξοφλήσει διά των παθημάτων τα αμαρτήματά του στην παρούσα ζωή, για να μην τα χρωστάει αιωνίως εις την κόλασιν.

«Μετάνοια εστι, συνεχίζει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, θυγάτηρ ελπίδος και άρνησις ανελπιστίας». Είναι λέγει, η μετάνοια η θυγατέρα της ελπίδος, αλλά και η άρνησις, το όχι στην απελπισία…

Η μετάνοια, η αληθινή μετάνοια είναι κόρη, θυγατέρα της ελπίδος. Την αληθινή μετάνοια πάντοτε βεβαίως ακολουθεί η ελπίδα ότι θα διορθωθεί, ότι θα συγχωρεθεί, ότι θα σωθεί. Η μετάνοια περιέχει την ελπίδα και η ελπίδα την χαρά. Γι’ αυτό εκείνος που μετανοεί στο βάθος έχει χαρά. Ο εν μετανοία άνθρωπος είναι χαρούμενος, πολύ χαρούμενος. Στην αληθινή μετάνοια ταιριάζει η χαρμολύπη…

Αγαπητοί, αρχή και μέση και τέλος της ζωής μας, είναι η μετάνοια και με μια μικρή παραλλαγή, γράφει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: «Δεν θα κατηγορηθούμε, αγαπητοί μου, δεν θα κατηγορηθούμε την ώρα του θανάτου μας, γιατί δεν θαυματουργήσαμε ή γιατί δεν θεολογήσαμε ή γιατί δεν γινήκαμε θεωρητικοί. Οπωσδήποτε όμως θα δώσουμε λόγο στον Θεό γιατί δεν μετανοήσαμε». Πρέπει καθημερινά να σπουδάζουμε το μεγάλο μάθημα της μετανοίας σε όλες τις πτυχές του και να το βιώνουμε, αγαπητοί. Ο άνθρωπος της μετανοίας έχει πάντα ιλαρόν πρόσωπον. Έχει πάντοτε δάκρυα στα μάτια, έχει πυρπολούμενη καρδιά, έχει αλλοιωμένη συμπεριφορά. Έχει μία ευαισθησία θαυμασία. Ουρανία συμπεριφορά, αλλοίωση, μία πρόθυμη υπακοή, μία συνεχή ποσευχή, μία αδιάπτωτη προσοχή. Ο άνθρωπος της μετανοίας είναι μία καινούργια δημιουργία.

(10-1-1995)

Πηγή: «Λόγοι για την Μετάνοια» †π.Αθανασίου Μυτιληναίου εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη»