Προς μοναχόν Αρτέμιον . (επιστολή του π. Βασιλείου)

Γενεύη Δευτέρα ΚΣΤ΄ Οκτωβρίου/8.11.1971 Μνήμη επιτελούμεν

του διά Χριστόν λογχευθέντος Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου

του εν Θεσσαλονίκη.

Οσιώτατον Μοναχόν

Πατέρα  Α ρ τ έ μ ι ο ν   Ελευθεριάδην

Καλύβη “Εισόδια της Θεοτόκου”

Κ Α Ψ Α Λ Α

Κ Α Ρ Υ Α Ι – ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Σεβαστέ μου πατέρα Αρτέμιε την ευχήν σου, ασπάζομαι την δεξιάν σας μετά σεβασμού και αγάπης. Έχω μπροστά μου το γράμμα που μου στείλατε την ημέρα του αγίου Λουκά, ίσως να σας χρωστώ απαντήσεις και δι’ άλλα γράμματα αλλά το κεφάλι μου είναι σαστισμένο και να μην με συνερίζεσθε στην αλληλογραφία, διότι κατοικώ μακρυά από την πόλη και δεν έχω άνθρωπο να με βοηθήση έτσι όλα καταχρηστικώς περνούν από τα χέρια μου και πολλά παραμελούνται ακουσίως. Πολύ με παρηγορούν αι περί πειρασμών παραινέσεις σας και με τονώνουν, ιδία εμένα που ανέλαβον υπερηφάνως τοιαύτην εργασίαν άνευ της δεούσης προετοιμασίας. Αλλ’ ας αφήσουμε τα νηπτικά τα οποία πόρρω απέχουν από το να είναι της αρμοδιότητός μου και ας επανέλθομεν εις τα …. παπαδικά μας!

1^ον . Όσον αφορά την τακτοποίησιν των ματθαιϊκών εκ μέρους της Ρωσσικής Συνόδου, το πράγμα τακτοποιήθηκε ευσχημόνως και κατά τάξιν, και ο Μητροπολίτης μας Φιλάρετος έδωσεν ενυπόγραφον ομολογίαν ότι το εορτολόγιον αποτελεί παραβίασιν της ορθοδόξου παραδόσεως. Ακολούθως κατόπιν συνοδικής πράξεως έλαβεν χώραν και η τακτοποίησις των Ματθαιϊκών χειροτονιών διά χειροθεσίας μόνης.

2^ον. Περί Θείας Μεταλήψεως όπως και κάθε άλλο πράγμα και για τούτο χρειαζόμεθα πολλήν διάκρισιν διότι πολλά έκτροπα δημιουργούνται ως γνωστόν είτε από την μίαν στάσιν είτε από την αντίθετον. Πάντως οι αρχιερείς και οι ιερείς που πέρασαν από την Γενεύην  (των Ματθαιϊκών) και τους οποίους συνήντησαν, αυθορμήτως μου είπαν ότι καίτοι παρετήρησαν εις την μονήν του πατρός Παντελεήμονος την Συχνήν θείαν Μετάληψιν, εν τούτοις όμως δεν εσκανδαλίσθησαν διότι είδον ότι το πράγμα επιτελείται ευσχημόνως. Παρετήρησαν δε ότι και τινές των μοναχών ή δοκίμων δεν επλησίαζον του φρικτού ποτηρίου, και ενόησαν ότι η Θεία Μετάληψις επιτελείται μεν συχνώς, πλήν μετά διακρίσεως και καταλλήλου προετοιμασίας.

3^ον. “Η ΠΑΡΑΔΟΘΕΙΣΑ ΠΙΣΤΙΣ” εκδίδεται εντελώς δωρεάν και με παθητικόν ως συμβαίνει εις τα φυλλάδια του τύπου αυτού. Έτσι οιοσδήποτε έχει την άδειάν μας διά την ανατύπωσιν και δωρεάν διάδοσιν των φυλλαδίων μας (το κάμουν μάλιστα και τινές των Λατίνων) αρκεί βέβαια να μην παραβλάπτεται το κείμενόν μας παρεκτός βέβαια των ανορθογραφιών μας. Μόλις ευκαιρήσω θα σας αποστείλω εκ νέου ένα υπόμνημα περί εορτολογίου καθώς και μίαν φωτοτυπίαν της απαντήσεώς μας προς τον π. Επιφάνιον διότι δεν έχουμε πλέον αντίτυπα.

4^ον. Όσον αφορά τους πατέρας Χαράλαμπον και Χρύσανθον και της επικοινωνίας των με νεοημερολογήτας κι εδώ πάτερ μου πάλι πολύ πρέπει να προσέξωμεν. Εάν κοινωνούν με ιερείς νεοημερολογήτας και δη αθηναγοριανούς ή Ιερωνυμίτας, τότε κι εμένα με σκανδαλίζει. Εάν όμως μόνον με λαϊκούς το πράγμα θέλει πολλήν προσοχήν. Πάτερ μου ημείς εδώ να βλέπατε τι οικονομίες κάνουμε, θα φρίττατε και θα μας πέρνατε για παρδαλλούς, καιροσκόπους και υποκριτάς. Κύριος όμως είδεν. Έχουμε τώρα Θεία Χάριτι γαλλοφώνους κοινότητας εκ προσυλήττων που λειτουργούν με το ορθόδοξον εορτολόγιον. Αυτά όμως δεν έγιναν με ένα φύσημα, αλλά με πολλήν αγωνίαν και συγκατάβασιν και υπομονήν. Τι να κάνμαμε; Διαφορετικά θα μας τις έπερναν οι αθηναγοριανοί και οι μοσχοβίται και αι ψυχαί αυταί διά τας οποίας ο Χριστός μας απέθανεν θα παρέπεον σήμερον έρμεα του ενός και του άλλου αγύρτου του επαγγελομένου θεοσέβειαν και δη εν ονόματι της φιλτάτης Ορθοδοξίας! Για να φτάσουμε όμως συν Θεώ σ’ αυτό το σημείο, χρειάσθηκε πάτερ μου να φτάσουμε και μέχρι σημείου την μίαν ημέραν να ψέλνουμε “Εν Ιορδάνη” και την επομένην ακριβώς “Χριστός γεννάται δοξάσατε”! Τι να κάνουμε πάτερ μου; Ο Κύριος γνωρίζει την καρδίαν μας και όποιος μας κρίνει ας έλθη και συν Θεώ ας χειρισθή τα προβλήματά μας καλλίτερα. Έτσι λοιπόν και οι πατέρες αν ποιμαντορικώς χειρίζονται το θέμα χάριν των ψυχών, (και ουχί ως τα πνευματοπαίδια του π. Αυγουστίνου που περιφρονούν την Παράδοσιν και θεωρούν το ημερολόγιον “δευτερεύον”) εμείς πάτερ δεν μπορούμε ούτε να τους κρίνουμε ούτε να τους αποδοκιμάσουμε διότι εκ των περιστάσεων εμάθαμε ότι είναι δύσκολον. Σήμερα πατερούλη μου, ζούμε σε ολοκληρωτική αναστάτωση, δεν υπάρχουν όρια, ο ένας βρισκόμαστε πάνω στον άλλον, ο κάθε ένας λέει ότι του κατέβη, ότι θέλει, όπως θέλει, όποτε θέλει και σ’ όποιον θέλει. Μέσα σ’ αυτό το χάος αν βρούμε κι’ εμείς δυό τρείς ψυχούλες και βλέπουμε ότι είναι ειλικρινείς, να μην κάνουμε συγκατάβασιν “άχρι καιρού”; Ο Χριστός άφησε την λατρείαν των αγγέλων και περιεδύθη δούλου μορφήν και κατεδέχθη ατίμωσιν και θάνατον, κι εμείς να μην συγκαταβούμε εις την άγνοιαν των ανθρώπων; Μη και ο θείος Παύλος δεν εγένετο τοις πάσι τα πάντα, μετά των ιουδαίων ως ιουδαίος, μετά των εθνικών ως εθνικός, μετά των ανόμων ως άνομος, ίνα κερδίση τινάς;

5^ον. Μ’ αυτό δεν λέγομεν ότι όλοι πρέπει να υιοθετήσουμε την γραμμήν του πατρός Χαραλάμους, διότι έκαστος έλαβεν παρά Θεού ίδιον χάρισμα, και άλλος μεν είναι ΒΑΡΝΑΒΑΣ ήγουν “υιός παρακλήσεως” και άλλος καλείται “ΒΟΑΝΗΡΓΕΣ” ήγουν “υιός βροντής”. Και επειδή διάφοροι είναι αι τάξεις των αμαρτωλών και διαφορετική η ψυχοσύνθεση του καθενός, έχουμε και διαφόρων ειδών ιερείς και ποιμένες. Άλλοι έχουν ανάγκην από αυστηρότητα άλλοι από μεγάλην υπομονήν. Για παρατηρήστε γύρω σας πάτερ, σ’ έναν τόπο όπως το Άγιον Όρος, που όλοι είσθε υποχρεωμένοι να έχετε την αυτήν πνευματικήν πολιτείαν, όλοι έχετε το ίδιο κομβοσχοίνι, τις ίδιες μετάνοιες, τις αυτές ακολουθείες, τους ίδιους πατέρας και όμως άλλοι είναι ζηλωταί άλλοι δεν είναι. Άλλοι δέχονται τα μυστήρια των νεοημερολογητών άλλοι δεν τα δέχονται. Από τους ζηλωτάς άλλοι είναι “Ματθαιϊκοί” άλλοι είναι “Αυξεντιανοί” άλλοι επιθυμούν την ένωσιν των Γ.Ο.Χ., άλλοι εναντιούνται μέχρι απειλής σχίσματος. Τι να κάνουν οι άνθρωποι στον κόσμο, που έχουν επί πλέον αυτά τα πράγματα και τον εκνευρισμό των πόλεων, την βιοποριστικήν απορόφησιν, τα οικογενειακά των βάρη και τόσα και τόσα άλλα. Έρχεται λοιπόν μια ψυχή εις το Όρος και παίφτει στα χέρια του πατρός Χαραλάμπους, ή του έχουμε εμπιστοσύνη του ανθρώπου ότι είναι ορθόδοξος και ευσεβής ή να τον θεωρήσωμεν παρδαλόν και να τελειώνει η υπόθεσις. Εάν όμως τον θεωρούμε ορθόδοξον και ευσεβή ας τον αφήσουμε όπως τον φωτίση ο Θεός να πολιτευθή με την ψυχήν αυτήν. Αν άλλος έλθη εις την δικήν σας καλύβην, κι εσείς να πολιτευθήτε με την δικήν σας σειράν με την δικήν σας τάξιν, διότι διά να τον στείλη ο Θεός σε σας θα πη ότι έχει ανάγκη από τον δικόν σας τρόπον ζωής και την δικήν σας τάξιν. Διατί έχουμε χωριστά μοναστήρια, χωριστά σκήτες, χωριστά καλύβες; Διότι ακριβώς ποικίλει η πνευματική αντοχή και ευαισθησία του καθενός. Ο Χριστός μας είχε δώδεκα αποστόλους με χαρακτήρες τελείως διαφορετικούς, και όμως εις τον ενούχον της Κανδάκης έστειλε τον διάκονον Φίλιππον, διότι αυτόν έκρινε κατάλληλον. Για θυμηθήτε τόσους αγίους και τόσα πνευματικά εκκλησιαστικά αναστήματα πόσες φορές δεν είχαν παρεξηγήσεις και θυμούς μεταξύ των;

6^ον. Αν αύριο η Εκκλησία μας ενωθή και γίνη κάτι το σοβαρό, και έχουμε ενιαίαν ιεραρχίαν, και έλθουμε εις επαφήν και με άλλας εκκλησίας, να κάνουμε μια σύνοδο, να λάβουμε μέτρα, και ν’ αντιμετωπίσουμε και την στάση την οποίαν πρέπει να υιοθετήσουμε έναντι των νεοημερολογητών. Μα τώρα είμαστε ο ένας πάνω στον άλλο. Τώρα κάνει ο καθένας ότι του κατέβη. Τώρα κάθε πιστός και κάθε κληρικός πάει να κάνει και “αυτοκέφαλον εκκλησίαν”. Πολλοί μας λένε: “Ναι πάτερ κι εμείς θέλουμε να πάμε με το παληό, αλλά με ποιους να πάμε;” Και όντως σε πειάνει ζαλάδα και οι άνθρωποι χάνουν κάθε προσανατολισμό. Έτσι λοιπόν που βρίσκονται σ’ αδιέξοδο, βρίσκεται  ένας παπάς και το παίρνει στην συνείδησή του, και τους εξομολογεί και τους κοινωνεί, μέχρι ότου ζεσταθούν κάπως οι άνθρωποι και καταλάβουν και προσανατολισθούν, για τόνομα του καλού μας Θεού, ας αφήσουμε τον καϋμένο τον παπά να κάνη την δουλειά του, μη του ριχνόμαστε κι εμείς από πάνω, και όχι μόνον κόβουμε κάθε επικοινωνία αλλά ακόμη και αυτό το “χαίρε”! Δεν είναι πατέρα μου χριστιανικά αυτά τα πράγματα. Θυμάμαι ότι το 1967 είχαμε μια ενορία στην Νότιο Γαλλία που μόλις είχε εξαρτιθή από μας, αλλά από ημερολογιακά δεν καταλάβαινε τίποτε. Εκτός τούτου μερικοί Έλληνες πούταν εκεί ακολουθούσαν εκ γεννετής το νέο και μάλλον μας εμπόδιζαν παρά να μας βοηθήσουν, διότι οι προσύλητοί μας έλεγαν: “Βλέπετε κι αυτοί είναι επίσης ορθόδοξοι και όμως έχουν το νέο, γιατί να μην έχουμε κι εμείς το ίδιο.” Θυμάμαι ότι αν κρατούσαμε ακρίβεια θα χάναμε την κοινότητα αυτή που θα την έπαιρνε είτε η Μόσχα είτε οι του σχίσματος του Ευλογίου, είτε πολλές άλλες περιπτώσεις πούχουμε εδώ στην Διασπορά. Και να τους πης πάλη: “Πηγαίνετε όπου θέλετε!” Κι αυτό δεν είναι λύσις διότι ο Χριστός απέθανε για τις ψυχές αυτές. Έτσι είπαμε να εξαντλήσουμε κάθε υπομονή και ο Θεός βοηθός. Θυμάμαι λοιπόν που ο Αρχιεπίσκοπος μας με ρώτησε αν μπορούσα να πάω να τους λειτουργήσω Χριστούγεννα με το παπικό. Το πήρα στην συνείδησή μου και πήγα.  Λέω όμως του Δεσπότη: “Μου δίνεις ευλογία, ύστερα να καταλύσω στην τράπεζα, μαζύ τους;” “Α μου λέει, εγώ δεν μπορώ να δώσω ευλογία για κάτι που απαγορεύει η Εκκλησία. Δεν είμαι ποιο μεγάλος από την Εκκλησία για να επιτρέψω ενάντια των όσων νομοθετεί.” “Μα του λέω Δεσπότη μου αφού θα τους λειτουργήσω, ποιο είναι ποιο βαρύ η λειτουργία ή το φαΐ;” “Δεν ξέρω μου λέει, κάμε κατά την συνείδησή σου!” Έτσι πήγα, τους λειτούργησα, τους κοινώνησα και στην τράπεζα ζήτησα και μου ‘φεραν νηστήσιμα. Εκείνοι παραξενεύτηκαν: “Μ’ αφού λειτουργήσατε πάτερ γιατί δεν τρώτε;” “Να με συγχωρείτε λέω αδελφοί, αλλά λειτούργησα για σας από συγκατάβαση επειδή είστε νέοι και δεν είχατε την ευκαιρία να εμβαθύνετε, πλήν όμως κανονικά για μένα βρισκόμαστε στο σαρανταήμερο ακόμη, μέχρις ότου οι άγγελοι ανακράξουν το “Χριστός γεννάται δοξάσατε!” Τώρα η ενορία αυτή πάει σε καλλίτερο δρόμο διότι προσετέθησαν και Ρώσσοι γηγενείς και παίρνει θεμέλια. Μη τάχα και θεωρώ την στάση μου λογική; Μήπως και προτάσσω τούτο ως παράδειγμα προς μίμησιν; Μήπως λέγω ότι και την επομένην φορά, τάχα έτσι πρέπει να πολιτευθώ πάλι; ΑΠΑΓΕ! Θυμάμαι μια περίπτωση ένας φράγκος έρχεται την ώρα της Κοινωνίας κι επιμένει να τον κοινωνήση ο ορθόδοξος ιερεύς. Αν και θα σας σκανδαλίσω όμως θα σας το πω. Τότε ο ιερεύς εκείνος τουρθε σαν μία έμπνευσις και του λέει: “Αν σε κοινωνήσω τώρα μου δίνεις υπόσχεση ότι θα μείνης για πάντα ενωμένος στην Κοινωνία που θα λάβης και θα ‘σαι πιστόν τέκνον της Ορθοδόξου Εκκλησίας και ότι δεν θα ξαναβάλης το πόδι σου στους ναούς των Λατίνων;” “Το υπόσχομαι λέγει, ενώπιον Θεού και ανθρώπων”. Και όντως έγινε το πράγμα, και έγινε ο άνθρωπος ένθερμος ζηλωτής της θεοπαραδότου ευσεβείας μας! Γιατί το λέγω αυτό; Μήπως εκείνος ο ιερεύς κάθε φορά που του παρουσιαζότανε ένας Λατίνος, μη τάχα και επανελάμβανε τον ίδιο διάλογο; Άπαγε! Ανεξιχνίαστες όμως είναι οι βουλές του Θεού! Καμιά φορά ο Θεός εργάζεται και με ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ! Οι εξαιρέσεις νόμοι της Εκκλησίας ου γίνονται! Λέγει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Τουναντίον οι εξαιρέσεις πιστοποιούν τους κανόνας! Το κανονικόν είναι οι νεοημερολογήται να απαρνούνται πρώτον το παπικόν καινοτόμημα και ύστερα να μεταλαμβάνουσι. Το ΟΙΚΟΝΟΜΗΤΕΟΝ όμως του πατρός Χαραλάμπους, κατά την ιδικήν μου συνείδησιν, και ο Θεός να με συγχωρήση αν σφάλω, δεν το βρίσκω ΠΑΡΑΝΟΜΗΤΕΟΝ, διότι και ταύτη η περίπτωσις χρειάζεται.

Γνωρίζω ένα μοναστήρι που εφαρμόζει την αυτήν οικονομίαν με τον παπα-Χαράλαμπο. Μια μέρα ήλθε και λειτούργησε σ’ αυτό το μοναστήρι ο ιερεύς ενός μετοχίου του ιδίου μοναστηρίου, πνευματικόν τέκνον του ηγουμένου. Την ώρα της Θείας Λειτουργίας ο εν λόγω ιερεύς είπε: “όσοι ακολουθούν το νέον ημερολόγιον ας μη πλησιάσουν!” Ούτε ο ιερεύς έκοψε κοινωνίαν με το μοναστήρι του επειδή μετήρχετο οικονομίαν, ούτε το μοναστήρι θεώρησε τον ιερέα “φανατικόν” αλλ’ ούτε και ο ιερεύς παρέβη την συνείδησίν του και την γραμμήν της ακριβείας την οποίαν εχάραξε. Εάν ο πατήρ Χεράλαμπος έλεγε ότι εσείς που τηρείτε ακρίβειαν είσθε φανατικοί, ή ότι θεωρεί το εορτολόγιον θέμα αδιάφορον, τότε να μου το πήτε κι εμένα για να κόψω κι εγώ επαφή. Εάν όμως σας σέβεται και σας ευλαβείτε και λέγει ότι ενεργεί κατ’ οικονομίαν και άχρι καιρού και δεν κακολογεί την δικήν σας ακρίβειαν, τότε σημαίνει ότι ο άνθρωπος γίνεται σκαλοπάτι για ν’ ανέβουν οι άλλοι εκεί που σας αξίωσε εσάς ο Θεός. Οπότε δεν πρέπει να τον περιφρονείτε και να κόβετε κοινωνίαν μαζύ του, διότι θα πέσουμε πάλιν στο άλλο άκρο. Έχω βαρυεστήση πάτερ μου μ’ αυτές τις δουλειές και μούρχεται να τα παρατήσω όλα και να μην ασχολούμαι με παπαδοδουλειές. Πάντε χρόνια παπάς και δεν κατόρθωσα να βρω δυό παπάδες ή δυό καλόγερους να ομονοούν. Με την πρώτη δυσκολία που αναφύεται αμέσως χωρίζουμε και τις ευθύνες μας. Αν κάναμε κι εμείς έτσι στον έγγαμο βίο έπρεπε να χωρίζουμε κάθε εβδομάδα. Αυτά τα πράγματα δεν λύνονται σε εικοσιτέσσερις ώρες. Βλέπουμε τους Γ.Ο.Χ. ως σύνολον και κοντεύουμε να τρελαθούμε, αν αρχίσουμε και εμείς τώρα να δυαλυόμεθα εις τα εξ ων συνετέθημεν, έ τότε δίκιο έχει κι εκείνος ο αγιορείτης που κάρφωσε την πόρτα της εκκλησιάς κι εκήρυξε ότι “έπαψε πια η ιερωσύνη” και τελείωσε η υπόθεσις.

Εμείς πάτερ όσο υπάρχει ελπίς, ποτέ δεν κόβουμε ευθύνες. Για να χωρίσουμε ευθύνες, πρέπει πρώτα να πιστοποιηθούμε πολλές φορές, ότι δεν υπάρχει ελπίς διορθώσεως. Εφ’ όσον έχουμε και μικράν έστω ελπίδα διορθώσεως δεν κόβουμε επαφήν. Πάτερ θα σου πω έναν λόγο και ίσως πάλι να σε σκανδαλίσω διότι θα είναι βαρύς. Η άρσις των αναθεμάτων και ανυπόστατος είναι και αθεολόγητος. Η συμπροσευχή του Αθηναγόρα με τον Πάπα και αντιεκκλησιαστική και αντικανονική είναι. Πλήν όμως (ας αφήσουμε κατά μέρος το εορτολόγιον) εάν ο Αθηναγόρας μετήρχετο τοιαύτας αντικανονικάς πράξεις, από συγκατάβασιν διά να φέρη τους δυτικούς εις την Ορθοδοξίαν ή να ευκολύνη κατά κάποιον τρόπον την επιστροφήν των, εάν όντως τοιαύτη ήτο η πρόθεσίς του και ο σκοπός του, έστω και εάν λανθασμένως ενήργη κατά το πεπερασμένον της ανθρωπίνης φύσεως, όχι μόνον δεν θα έκοβα κοινωνίαν μαζύ του αλλά και θα ήμουν εκ των πρώτων να τον υπερασπισθώ. Επειδή όμως έλλαβον πείραν και τούτο με πολλά τεκμήρια, ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι αγύρται και ότι όχι μόνον είναι όντως αιρετικοί και καταφρονηταί των πατρώων και θεοπαραδότων δογμάτων, αλλ’ αμφίβολλον καν είναι αν πιστεύουν εις θεούς ή δαίμονας, διεπίστωσα ότι δεν ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΛΕΟΝ ΕΛΠΙΣ!

7^ον. Τελευταίως πολλοί μου έγραψαν για το ζήτημα του Γιέβτιτς. Δεν γνωρίζω αν κανείς άλλος κατεφέρθη εναντίον του Γιέβτιτς δριμύτερον εμού, όχι δε μόνον κατεφέρθην αλλά προέβην και εις πράξεις με κανονικάς συνεπείας άτινας προτιμώ ν’ αποσιωπήσω εντεύθεν. Παρ’ όλα όμως αυτά δεν μπορώ να κατηγορήσω τον Μητροπολίτην Φιλάρετον και ν’ αποφανθώ ότι τάχα έχει ρευστήν εκκλησιαστικήν συνείδησιν. Πάτερ μου, από ανθρωπίνης απόψεως, η στάσις την οποίαν έλαβεν έναντι των Γ.Ο.Χ.  θα κοστίση πάρα πολύ εις την Ρωσσικήν Εκκλησίαν. Ας αφήσουμε εκτός ότι βρήκαν το μπελά τους οι άνθρωποι και από τους ίδιους τους Γ.Ο.Χ. Εμείς στην πατρίδα είμαστε σ’ ένα κράτος, σ’ ένα ενιαίο περοβάλλον και με μια πολιτική νομοθεσία και πάλι είμαστε μαλλιά κουβάρια. Οι κοινότητες και επισκοπές που ανήκουν στην πνευματικήν δικαιοδοσία του Μητροπολίτου Φιλαρέτου, βρίσκονται υπό συνθήκας υποκειμένας εις όλα τα γεωγραφικά πλάτη και μήκη της γης, αντιμετωπίζουσαι όλων των ειδών νοοτροπίες, νομοθεσίες, ήθη κι έθιμα, και τα προβλήματα αλλάζουν από στιγμήν σε στιγμήν. Δεν αντιλαμβάνεσθε λοιπόν ότι την στιγμήν που η Σύνοδος ανεγνώρισε τους Γ.Ο.Χ. όλα τ’ άλλα θα έλθουν μόνα τους; Γιατί να θεωρήσουμε ως Σερβικήν εκκλησία τον Πατριάρχην Γερμανόν μονάχα και όχι και τον επίσκοπον Δανιήλ και τον πατέρα Ιουστίνον Πόποβιτς οίτινες μέχρις στιγμής παρουσιάζονται ακραιφνής και κατηγορηματικοί εις τα περί Ορθοδοξίας, όχι δε μόνον τούτο αλλά και τοσούτον δοκιμάζονται ένεκα της στάσεώς των. Εφ’ όσον λοιπόν οι Σέρβοι ορθόδοξοι δοκιμάζονται, είναι άραγε λογικόν να λάβωμεν μίαν “επίσημον”  στάσιν ΚΑΤΑ της Σερβικής Εκκλησίας και να τους βάλλουμε όλους στο ίδιο καλάθι; Σκεφθήκατε ύστερα τι αντίκτυπον θα έχει μία τοιαύτη δήλωσις εις τους Σέρβους κληρικούς και λαϊκούς της Διασποράς; Είναι άραγε αρκούντως προετοιμασμένοι πνευματικώς διά μίαν τοιαύτην ανακοίνωσιν. Άλλως τε εις τι θα ήλασσεν τα πράγματα; Όταν οι Ρώσσοι εξήλθον της πατρίδος των, η Σερβική Εκκλησία τους έδωσε γην και ύδωρ. Κάπου κάπου συμβαίνει κανένας γέρων κληρικός, που εξακολουθεί να ζη μ’ εκείνας τας αναμνήσεις, να μνημονεύση τον πατριάρχην της τότε προστάτιδος Σερβικής Εκκλησίας. Βέβαια δεν αφήνουμε ποτέ τα πράγματα απαρατήρητα πάντοτε διαμαρτυρόμεθα και πάντοτε ενεργούμε εις το να επέλθη μία τάξις εις αυτάς τας μεμονωμένας περιπτώσεις. Δεν βλέπουμε όμως το γιατί μερικοί Αγιορείται Πατέρες υπερτιμούν αυτά τα εσωτερικά μας! Αν ο Μητροπολίτης ή η Ιεραρχία επισήμως εμνημόνευον τον Γερμανόν θα εγεννάτο ζήτημα, θα καθόμαστε τώρα ν’ ασχολούμαστε με τον κάθε παπά, και με την στάση του κάθε παπά να κρίνουμε την Σύνοδο; Κάποτε πάλι κάποιος σκανδαλίστηκε διότι σ’ ένα γεύμα καλέσαμε έναν διαμαρτυρόμενο πάστωρα να κάμη μια διάλεξη όσον αφορά τους διωγμούς στην Ρωσσία. Ούτε για συμπροσευχή τον καλέσαμε τον άνθρωπο, ούτε για οικουμενισμό, αλλ’ ως άνθρωποι διασκορπισμένοι εις τα τέσσερα σημεία του ορίζοντος έχουμε τα προβλήματά μας και τις δημόσιες σχέσεις μας. Έτσι λοιπόν επειδή οι Μοσχοβίται μας λέγουν ότι εφεύραμεν τους διωγμούς των πιστών για να δικαιολογήσουμε την ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΝ ΜΑΣ ΥΠΟΣΤΑΣΙΝ έχουμε ανάγκην οι διωγμοί να ομολογηθούν από ανθρώπους ουδεμίαν έχοντες εκκλησιαστικήν σχέσιν με ημάς.

[εδώ έχουν καταστραφή κάποια γράμματα και τελειώνει] να μας στείλετε πολλές διαμαρτυρίες κατά του Γιέβτιτς να της προωθήσουμε στις [πάλι καταστροφή] αγάπη Χριστού. Την μετάνοιά μου στον Γέροντά σας +π.Βασίλειος.