Ἡ Ἀποπομπή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου:
Μετάφρασις τοῦ Ἀγγλικοῦ κειμένου
ὑπό
Ἰωάννου Ν. Καλλιανιώτου
(Μέρος Α΄)
Οἰκουμενικός Πατριάρχης Μάξιμος Ε΄
Ὁ
Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ἐτελείωσε τό 1945 καί ἀμέσως, αἱ Ἡνωμέναι Πολιτεῖαι
καί ἡ Σοβιετική Ἕνωσις ἐξεκίνησαν τόν ἀνταγωνισμόν δι’ ἐπικράτησιν εἰς τόν
μεταπολεμικόν κόσμον. Οἱ Σοβιετικοί παρέσυραν ὅσας ἦτο δυνατόν χώρας εἰς τήν
τροχιάν των˙ ἐν τῷ μεταξύ,
αἱ ΗΠΑ υἱοθέτησαν τό Δόγμα Τρούμαν (Truman Doctrine), μίαν ἐξωτερικήν πολιτικήν
βασιζομένην εἰς τήν ἀνάσχεσιν τοῦ Κομμουνισμοῦ διά μέσου τοῦ κόσμου. Ἡ
Ὀρθοδοξία ἔγινεν ἕνα ἀπό τά μέσα τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου: καθ’ ὡς οἱ Σοβιετικοί
προσεπάθησαν νά χρησιμοποιήσουν τό Πατριαρχεῖον τῆς Μόσχας διά τάς ἄλλας
Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας ὥστε νά στηρίζουν τόν Κομμουνισμόν, αἱ ΗΠΑ ὑπεστήριξαν τό
Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ὡς ἕν ὑπέρ τῆς Δύσεως ἀντίβαρον.
Ἡ ἐνθρόνισις εἰς τάς ἀρχάς τοῦ 1946, τοῦ νέου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου,
Μαξίμου Ε΄, ἀπεδείχθη, μέ διάφορα μέσα, νά εἶναι πολύ ἀσθενικός (ἀνίσχυρος) νά
ὑπηρετῇ ὡς εἷς ἀποτελεσματικός ἡγέτης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως κατ’
αὐτήν τήν κρίσιμον περίοδον. Σήμερον, οὗτος εἶναι ἡ πλέον ξεχασμένη
ὑποσημείωσις εἰς τήν Ἱστορίαν, περισσότερον ἀξιοσημείωτος ὡς ὁ ἄνθρωπος, ὁ
ὁποῖος προηγεῖτο τοῦ μεγάλου Ἀθηναγόρου, τοῦ ἰσχυροῦ, ἀφωσιωμένου
ὑπέρ-Ἀμερκανοῦ Πατριάρχου, ὁ ὁποῖος διεδέχθη αὐτόν. Ἀσυνήθως, ἡ CIA ἔχει ἀποδεσμεύσει ἕνα μεγάλον ἀριθμόν ντοκουμέντων μέ τήν
Πρᾶξιν τῆς Ἀπελευθερώσεως Πληροφοριῶν (Freedom of Information Act), ἡ ὁποία
βοηθεῖ νά εἴπωμεν τήν ἱστορίαν τῆς πατριαρχίας τοῦ Μαξίμου – μία ἱστορία, ἀπό
αὐτά τά ντοκουμέντα, ἄλλως θά ἦτο κυρίως ἀπρόσιτος εἰς ἡμᾶς. Εἰς αὐτό τό ἄρθρον,
(ὁ συγγραφεύς Matthew Namee) χρησιμοποιεῖ
τά ντοκουμέντα τῆς CIA, καί μερικάς ἄλλας συγχρόνους πηγάς,
ὥστε νά εἴπῃ αὐτήν τήν ἱστορίαν. Κάμνει τοῦτο, ἐπειδή εἶναι ἕνα ἐνδιαφέρον
μέρος τῆς ἱστορίας τῆς ἐκκλησίας, ἀλλ’ ἐπίσης, ἐπειδή δείχνει ἀπό πόσον κοντά ἡ
CIA ἠκολούθει τά γεγονότα εἰς τόν Ὀρθόδοξον κόσμον. Αὐτά
εἶναι μόνον ντοκουμέντα τῆς CIA, τά ὁποῖα ἔχουν ἀποχαρακτηρισθῆ μέ τήν
πρᾶξιν FOIA, καί εἶναι πιθανόν ὅτι καί ἄλλα ντοκουμέντα ὑπάρχουν,
ἀλλά δέν ἔχουν ἀποδεσμευθῆ εἰς τό κοινόν. Ἀκόμη καί μέ αὐτήν τήν
προειδοποίησιν, αὗται αἱ πηγαί μᾶς βοηθοῦν νά ἀνασυγκροτήσωμεν ἕν σπουδαῖον
γεγονός εἰς τήν σημερινήν Ὀρθοδοξίαν.
***
Εἰς τάς 20
Φεβρουαρίου 1946, ὁ Μητροπολίτης Μάξιμος τῆς Χαλκηδόνος ὁμοφώνως ἐξελέγη ὡς Οἰκουμενικός
Πατριάρχης Μάξιμος Ε΄. Οὗτος ἦτο ἡ δύναμις ὄπισθεν τοῦ θρόνου κατά τήν
δεκαετίαν τοῦ ἀειμνήστου Πατριάρχου Βενιαμίν, καί εἰς ἡλικίαν μόλις 48 ἐτῶν, ὁ
Μάξιμος διαφαίνεται νά ἔχῃ μίαν μακράν ὑπηρεσίαν ἔμπροσθέν του, ὡς «πρῶτος
μεταξύ ἴσων» εἰς τόν Ὀρθόδοξον κόσμον.
Ἀλλ’, ὄχι:
εἶχε μᾶλλον ἕν μικρόν διάστημα ἔμπροσθέν του.Ὁ Μάξιμος παρῃτήθη 32 μῆνας ἀργότερα,
εἰς τάς 18 Ὀκτωβρίου 1948.
Αἱ πρῶται
ἐνδείξεις τῶν ἐνοχλήσεων ἐνεφανίσθησαν τό Φθινόπωρον τοῦ 1946.[2] Μία ἀναφορά τῆς CIA τήν 22αν Νοεμβρίου 1946 ἔλεγεν, «Μία πηγή εἰς στενήν ἐπαφήν
μέ τόν Πατριάρχην ἀναφέρει ὅτι ὁ Μάξιμος ὑποφέρει ἀπό μίαν ὀξεῖαν νευρικήν
προσβολήν καί ἐπιδεικνύει κρίσιμα συμπτώματα φρενοβλαβίας.» Εἰς τάς 16
Δεκεμβρίου 1946, συμφώνως πρός τήν CIA,[3] «ἰατροί εἶχον πληροφορήσει
τό Φανάρι ὅτι ἡ ἀσθένεια τοῦ Πατριάρχου ἀπαιτεῖ θεραπείαν εἰς ὑγειονομικόν
κέντρον εἰς τήν Ἑλβετίαν, καί διευθετήσεις θά γίνουν διά τήν ἄμεσον ἀναχώρησίν
του διά αὐτήν τήν χώραν.»
Ὁ
Μάξιμος προσεπάθησε νά παραιτηθῇ ὡς Πατριάρχης, ἀλλ’ ἡ Ἑλληνική κυβέρνησις ἠρνήθη
νά κάνῃ ἀποδεκτήν τήν παραίτησίν του, ἐπειδή μία νέα Πατριαρχική ἐκλογή θά ἐσήμαινεν
ὅτι οἱ Ἕλληνες θά ἔπρεπε νά εὕρουν κοινόν ἔδαφος μέ τούς Τούρκους δι’ ἕνα ὑποψήφιον.
Κάποτε
πρίν τά Χριστούγεννα τοῦ 1946, ἡ CIA ἔλαβε πληροφορίας ὅτι ἡ κατάστασις τοῦ Μαξίμου παραμένει
σοβαρά. «Ἀναφέρεται ὅτι ὁ Πατριάρχης Μάξιμος συνεχίζει νά ὑποφέρῃ ἀπό ὑποτροπιάζοντα
παροξυσμόν νευρικῆς καταθλίψεως καί ἀυπνίας, παρ’ ὅλον πού ὑπάρχουν διαστήματα ἀκολουθοῦντα
αὐτάς τάς προσβολάς, ὅπου ἦτο ἀρκετά φυσιολογικός. Πηγαί, αἱ ὁποῖαι ἐπεσκέφθησαν
τόν Μάξιμον εἰς τήν καλοκαιρινήν του κατοικίαν εἰς τήν Χάλκην (Heybeliada), ὅπου παρηκολουθεῖτο ὑπό τοῦ προσωπικοῦ του ἰατροῦ, ἀνέφερον ὅτι ὁ
Μάξιμος ἠλπίζετο νά ἀνακάμψῃ ἀρκετά ὥστε νά χοροστατήσῃ εἰς τήν
Χριστουγεννιάτικην λειτουργίαν εἰς τό Φανάρι, καί ἐπίσης νά παραμείνῃ εἰς τό
Φανάρι ἕως τήν ἑπομένην ἡμέραν κατόπιν τῆς Πρωτοχρονιᾶς.»[4]
Τά Ἑλληνικά
μέσα ἐνημερώσεως ἀναφέρουν εἰς τά Νέα των τήν πνευματικήν ἀσθένειαν τοῦ
Πατριάρχου εἰς τάς 29 Δεκεμβρίου 1946. Τήν ἑπομένην ἡμέραν, τό Φανάρι διέψευσε
τά πάντα μέ τήν δήλωσιν, «Ἡ Αὐτοῦ Παναγιότης εἶναι εἰς καλήν ὑγείαν καί δέν θά
φύγῃ διά τήν Ἑλβετίαν.»
Εἰς τάς
3 Ἰανουαρίου 1947, τό θέμα ἔφθασεν εἰς τάς Ἡνωμένας Πολιτείας. Ἡ ἐφημερίς Chicago Tribune ἐδημοσίευσεν ὅτι μία εἰδική ἐπιτροπή μέ πεπειραμένους εἰς
πνευματικά νοσήματα εἶχε ἐξετάσει τόν Πατριάρχην καί ἀπεφάνθη ὅτι «ἔπασχεν ἀπό
νευρικήν διαταραχήν». Ἡ ἐπιτροπή ἀνήνεγκεν ὅτι τοῦ Μαξίμου «ἡ διανοητική
κατάστασις εἶναι φυσιολογική» καί ὅτι θά ἠμποροῦσε πιθανῶς νά ἀνακάμψῃ κατόπιν
θεραπείας. Ἡ ἐφημερίς Tribune ἐσυνέχιζε:
Συντόμως
μετά τήν ἐκλογήν του, ἀνεφέρθη ὅτι ἐβάδιζε κατά μῆκος τοῦ δωματίου εἰς τό Πατριαρχεῖον
καί ἐκραύγαζε, «Γνωρίζω τώρα ὅτι αὐτή δέν εἶναι ζωή διά ἕνα νέον ἄνδρα.»
Πληροφοριοδόται
ἔλεγον ἔκτοτε ὅτι ἡ κεφαλή ἑνός ἐκ τῶν ἰσχυροτέρων θρησκευτικῶν θρόνων ὑπέφερεν,
ἀπό ὅτι περιεγράφετο ἀπό τούς ἀνθρώπους τοῦ περιβάλλοντος του, ὡς «φοβία περιορισμοῦ.»
Συνδυαζόμενα
μέ αὐτό, ἦτο τό μεγάλο βάρος τοῦ γραφείου, κυρίως τώρα ὅπου ὁ Πατριάρχης εἶναι ἀντιμέτωπος
μέ τάς κινήσεις τῶν Ρώσων Ὀρθοδόξων ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν νά ἐπεκτείνουν τήν τροχιάν
τῆς ἐπιρροῆς των.
Ἡ ἐφημερίς
Tribune κατέληγε μέ τό νά ἀναφέρῃ πηγάς εἰσηγουμένας ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος
Ἀθηναγόρας, ὁ ἐπικεφαλής τῆς Ἑλληνικῆς Ἀρχιεπισκοπῆς τῆς Βορείου καί Νοτίου Ἀμερικῆς,
«θά ἠμποροῦσε νά εἶναι ἕνας ὑποψήφιος.»
Εἰς τάς
16 Ἰανουαρίου (1947), ἡ CIA ἀνήνεγκε, «Σοβαραί σκέψεις ἔχουν γίνει σχετικῶς μέ τήν ἐκθρόνισιν
τοῦ Πατριάρχου, ἀλλ’ οἱ ἀκόλουθοί του εἶναι ἀπρόθυμοι νά κάμουν ἕν τέτοιο βῆμα ἕως
ὅτου νά ἱκανοποιηθοῦν ἀπό τούς ἰατρούς ὅτι ἡ κατάστασις τοῦ Μαξίμου εἶναι ἀθεράπευτος.»
Ἐν τῷ μεταξύ, ἕν ἀσύνδετον σκάνδαλον ἐπαρουσιάσθη –φαίνεται ὅτι τό 1940, τέσσαρες
Ἕλληνες δικηγόροι προσληφθέντες ἀπό τό Πατριαρχεῖον εἶχον κλέψει χρήματα, τά ὁποῖα
εἷς πλούσιος εὐεργέτης εἶχε κληροδοτήσει εἰς τό Πατριαρχεῖον εἰς τήν διαθήκην του.
Παρ’ ὅλον πού ὁ μακαριστός Πατριάρχης Βενιαμίν ἦτο ἐπικεφαλής τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
τό 1940, ἅπαντες ἐγνώριζον ὅτι ὁ τότε Μητροπολίτης Μάξιμος ἦτο ἡ πραγματική δύναμις
ὄπισθεν τοῦ θρόνου. Ἡ CIA παρατηρεῖ, «Καθ’ ὡς ὁ Πατριάρχης Μάξιμος ἦτο ὁ ὑπεύθυνος τοῦ
Πατριαρχείου τό 1940 ὅταν ὁ μακαριστός Πατριάρχης Βενιαμίν ἦτο ἄρρωστος, ὡρισμένοι
ἄνθρωποι εἰς τό Φανάρι ηὔχοντο ὁ Μάξιμος νά ἀναλάβῃ κάποιαν εὐθύνην δι’ αὐτό τό
σκάνδαλον.»
Ἡ
Σοβιετική κυβέρνησις, φυσικά, εἶχε λάβει γνῶσιν διά τήν κατάστασιν εἰς τήν
Κωνσταντινούπολιν. Ἀπό μίαν ἀναφοράν τῆς CIA τῆς 14ης Φεβρουαρίου (1947): «Αἱ Τουρκικαί ἐφημερίδες
... ἔχουν δημοσιεύσει μίαν δήλωσιν σχετικῶς μέ τήν ἐπίδρασιν, πού τό Ρωσικόν
Γενικόν Προξενεῖον εἶχε θέσει τήν Ρωσικήν θερινήν Πρεσβείαν εἰς τό Buyukders εἰς τήν διάθεσιν τοῦ Πατριάρχου. Οἱ ἐπίσημοι τοῦ Φαναρίου
ἐπέμενον, ὅμως, ὅτι δέν ὑπάρχει βάσις εἰς αὐτήν τήν ἀναφοράν καί ὅτι εἶναι ἡ ἄποψις
τῶν δύο ἐφημερίδων, πού προφανῶς ἐπιδιώκουν νά δημιουργήσουν δυσκολίας διά τό
Πατριαρχεῖον δίδουσαι τήν ἐντύπωσιν στενῆς συνεργασίας μέ τούς Σοβιετικούς.»
(συνεχίζεται...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου