Τρίτη 22 Μαρτίου 2022

Τὸ Μέγα Ἀπόδειπνο - Ἰωάννη Μ. Φουντούλη

 


Εναι μέσα στ φύση το νθρώπου ριζωμένο να λλόκοτο πρωτόγονο συναίσθημα μπροστ στ φαινόμενο το πνου. ζωντανός, ργαζόμενος, σκεπτόμενος, γεμάτος δραστηριότητα νθρωπος, καμπτόμενος π τν φυσιολογικ κόπωση, καταλαμβάνεται π μία κατανίκητη νάγκη ν παραδοθε στν γκάλη το πνου. Ο ασθήσεις, ο διανοητικς λειτουργίες, ο δυνάμεις το σώματος τονον κα ζωντανς γίνεται σν νεκρός. Εκόνα το θανάτου πνος.

Μυστήριο γι τος πλος νθρώπους τν περασμένων ποχν. ρα πο νεδρεύουν ο πονηρς δυνάμεις το κόσμου τούτου, ρατς κα όρατες, γι ν κακοποιήσουν κα πλς ν πειράξουν τν νυπεράσπιστο νθρωπο. Γι’ ατν κριβς τν λόγο δν θ πάρχει νθρώπινο ν πο ν μν ασθάνθηκε τν νάγκη, φήνοντας προσωριν τν κόσμο τν ζώντων γι ν περάσει στ μυστήριο τς εκόνας το θανάτου, ν στρέψει τ νο του στ Θεό του κα ν ζητήσει π ατν προστασία κα σκέπη.

Σ’ ατ τ πόβαθρο τς διωτικς πρ το πνου προσευχς στηρίχθηκε κα πράξη τς χριστιανικς κκλησίας, ταν δινε στν τομικ ατ προσευχ τ μορφ κκλησιαστικς κολουθίας.

μετατροπ γινε κατ’ ρχς στς μοναχικς δελφότητες, πο τ πάντα, κα δίως προσευχή, σαν κοινά. κοιν ατ προσευχ γινόταν στν ρα τς διωτικς, δηλαδ μέσως μετ τ δεπνο κα πρν τν πνο. Γι’ ατ κα τς δόθηκε τ νομα «πόδειπνο» «πόδειπνα» κα «προθύπνια».

Εναι δ κολουθία το ποδείπνου μία πολ μεγάλη κολουθία. Τ μκος της δν πρέπει ν μς παραξενεύει. Εναι καθαρ μοναστηριακ κα γνωρίζουμε πόσο ο μοναχο θελαν ν παρατείνουν τν προσευχή τους, τόσο πού, ν ταν φυσικς δυνατόν, δν θ διέκοπταν ποτ τν δοξολογία το Θεο. εσοδός της μως στος νοριακος ναος κα χρήση της π τος κοσμικος ερες κα τ λα δήγησε γρήγορα σ διέξοδο. τσι κατ τν ΙΔ΄ μ ΙΕ΄ αώνα ναγκάσθηκαν ν κάνουν κα μία πιτομή της, πο νομάσθηκε, γι ν διακρίνεται π τν ρχικ κτεν μορφή, «μικρ πόδειπνο». Τ λλο, τ πλρες κα παλαιό, νομάσθηκε τώρα «μέγα πόδειπνο». Εναι κοινς νόμος, τι τ νεώτερα πράγματα κα τ συντομότερα κερδίζουν γρήγορα δαφος. Ατ συνέβη κα μ τ μικρ πόδειπνο. Τ «μικρ» κα νεώτερο πισκίασε τ παλαι κα μεγάλο, κα περιόρισε τν τέλεσή του μόνο κατ τς νήστιμες μέρες τς Μεγάλης Τεσσαρακοστς, πο λόγω τς ερότητας τς περιόδου ατς κα τς συντηρητικότητας τν κολουθιν της, μποροσε ν βαστάσει τ βάρος τς κτενος ρχαϊκς κολουθίας.

τσι σήμερα χουμε τν εκαιρία ν παρακολουθήσουμε τν τέλεση το μεγάλου ποδείπνου κα στος νοριακος ναος π τν Δευτέρα ς τν Πέμπτη τν βδομάδων τς μεγάλης Νηστείας, τς δ Παρασκευς μαζ μ τος χαιρετισμος τν κολουθία το μικρο ποδείπνου. Στς πόλοιπες κτός τς Μεγάλης Τεσσαρακοστς μέρες τελεται, κατ’ δίαν στ σπίτια π τος ερες κα ελαβες λαϊκος π κοινο στ μοναστήρια, τ μικρ πόδειπνο.

Τ θέμα το ποδείπνου εναι διπλό, νάλογο πρς τν ρα τς τελέσεώς του· εχαριστία δηλαδ κατ πρτον κα δοξολογία γι τν διέλευση τς μέρας κα δέηση γι τν «πρόσκοπτο» κα «λευθέρα φαντασιν», κατ τν Μέγα Βασίλειο, νάπαυση κατ τν περχόμενη νύκτα. Μ τ πρτο θέμα συμπλέκονται κα λλα συναφ. Μία νασκόπηση τν ργων τς μέρας γενν σφαλς τν νάγκη γι ατηση συγγνώμης γι τς ποικίλες παραβάσεις μας, να ντονο συναίσθημα μετανοίας. συναναστροφ μ τος δελφούς μας γέννησε σφαλς δυσαρέσκειες κα νδεχομένως προκάλεσε ντιδικίες κα μίση. Εναι καιρς λα ατ ν πανορθωθον μ τν μοιβαία συγχώρηση κα συνδιαλλαγή. Μ τ δεύτερο πάλι θέμα συνδέεται μολογία τς ρθς πίστεως, γι ν μς βρε θάνατος στερε στερεωμένους στν ληθιν μαρτυρία κα μολογία, κατ τος Πατέρες. Κα λα ατ τ θέματα κατακλείει κα δέηση γι τν ταχεία π τν πνο ξανάσταση γι ν μ σιγήσει π πολ τ στόμα πο δοξολογε τ «κρίματα» το Θεο.

πως κα λες ο κολουθίες τς κκλησίας μας τσι κα τ πόδειπνο ποτελεται π ψαλμούς, μνους κα εχές. λα χουν κλεγε μ βάση τ πι πάνω θέματα. Στ τρία μέρη το μεγάλου ποδείπνου κα στν πιτομ τν «καιριωτάτων» το μεγάλου, πο περιέχονται στ να μέρος το μικρο, βρίσκει κανες κλεκτος νυκτερινος ψαλμούς, πως 4ος μ τ «ν ερήνη π τ ατ κοιμηθήσομαι κα πνώσω», 6ος μ τ «λούσω καθ’ κάστην νύκτα τν κλίνην μου, ν δάκρυσί μου τν στρωμνήν μου βρέξω», 12ος μ τ «φώτισον τος φθαλμούς μου, μήποτε πνώσω ες θάνατον», 30ός μ τ «ες χερας σου παραθήσομαι τ πνεμα μου», 90ός μ τ «ο φοβηθήση π φόβου νυκτερινοπ πράγματος ν σκότει διαπορευομένου». Φράσεις γεμάτες βαθει πίστη κα γκατάλειψη στ λεος το Θεο. Θ βρε τν περίφημο ψαλμ τς μετανοίας, τν 50ό. τ «λέησόν με, Θεός, κατ τ μέγα λεός σου…», κα κείμενα γεμάτα μετάνοια κα συντριβή, πως τν προσευχ το Μανασσ βασιλέως τς ουδαίας.

π τς εχς κτς π τν τόσο γνωστ εχ πρς τν Θεοτόκο το μοναχο τς Μονς τς Εεργέτιδος Παύλου «σπιλε, μόλυντε…» κα τν σύντομη κα περιεκτικ «πικοίτιο» εχ στν Κύριον μν ησο Χριστ το μοναχο ντιόχου το Πανδέκτου «Κα δς μν, δέσποτα, πρς πνον πιοσιν νάπαυσιν σώματος κα ψυχς … », θ πρεπε ν μνημονεύσουμε τν θαυμάσια εχ πο ποδίδεται στν Μέγα Βασίλειο «Κύριε. Κύριε, ρυσάμενος μς π παντς βέλους πετομένου μέρας…». Ατ συγκεφαλαιώνει κατ να παράμιλλο τρόπο τ ατήματα τς πρ το πνου προσευχς το πιστο. Βρίσκεται στ «ρολόγια» κα σ λα τ προσευχητάρια, πο κυκλοφορον μεταξ τν πιστν. Κα μόνη προσεκτικ νάγνωσή της, κα μάλιστα στν πρ το πνου προσευχή, εναι καν ν γεμίσει τ ψυχ το νθρώπου π τ πι ερ ασθήματα.

Τ πόδειπνο περιλαμβάνει κα τν ψαλμωδία τροπαρίων κα μάλιστα τριν ρχαίων μνων, πο χουν μως παραλειφθε κατ τν σύνταξη τς κολουθίας το μικρο ποδείπνου. Σήμερα δν ψάλλονται πι παρ μόνο κατ τν περίοδο τς Τεσσαρακοστς, στ μέγα πόδειπνο.

πρτος, τ γνωστ «Μεθ’ μν Θεός», εναι μία κλογ π τν δ το σαΐα, πο βρίσκεται στ 8ο κα 9ο κεφάλαιο το μώνυμου προφητικο βιβλίου τς Παλαις Διαθήκης. Εναι νας μνος θριάμβου κα γκαρτερήσεως. Ψάλλεται κατ στίχο κατ τν ρχαο τρόπο, μ φύμνιο τ «τι μεθ’ μν Θεός». Κατ τν γιο Πατέρα Μάρκο τν Εγενικ μνος ατς ψάλλεται στ πόδειπνο «κατ τς νεργείας τν δαιμόνων… πο κδηλώνουν τν πονηρ δύναμή τους κατ τ νύκτα».

δεύτερος μνος εναι να ρχαϊκ πρωτοχριστιανικ ποιητικ κείμενο σ στίχους νδεκασύλλαβους, πο τ βρίσκομε κα σ πάπυρο το 6ου αώνα. Δοξολογία γγελικ κα νθρώπινη πρς τ δημιουργ κα δέηση νώνονται ρμονικ στ ραο ατ μνογράφημα τ « σώματος φύσις τ χερουβείμ…»

Τέλος νας τρίτος μνος λαϊκς μπνεύσεως. Εναι γεμάτος κατάνυξη κα σύντονη δέηση. λοι ο γιοι προβάλλονται στ Θε γι πρεσβεία πρ μν τν μαρτωλν. ρχίζει μ τ«Παναγία Δέσποινα Θεοτόκε πρέσβευε πέρ μν τν μαρτωλν».

Ἀπό τό βιβλίο: «Λογικὴ Λατρεία», Θεσ/νίκη 1971

ΠΗΓΗ: https://www.imaik.gr/?p=8348#more-8348

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου