Προς τις Κατακόμβες...

Νικολάου Μάννη, εκπαιδευτικού

---

Σε μια από τις τελευταίες συζητήσεις που είχαμε με τον πολύ αγαπητό, μακαριστό πλέον, π. Γεώργιο Μεταλληνό, μου είχε επισημάνει πως η εμφάνιση και αλματώδης ανάπτυξη του Μοναχισμού κατά τις αρχές του Δ΄ αιώνος, οφειλόταν στην αναγνώριση της Εκκλησίας από την Πολιτεία επί Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Οι Μοναχοί θέλησαν δηλαδή με την αναχώρησή τους να διαφυλάξουν την μυστηριακή ουσία της Εκκλησίας, η Οποία ανδρώθηκε στις Κατακόμβες και ποτίστηκε με τα αίματα των -  ανυπάκουων στους αντιχριστιανικούς νόμους της ειδωλολατρικής Πολιτείας - Μαρτύρων.

Και αν ιστορικά ο θεσμός της συναλληλίας Εκκλησίας-Πολιτείας διατηρήθηκε επί αιώνες, λόγω του σεβασμού που έτρεφε η δεύτερη προς την πρώτη (ακόμη και σε περιόδους υποδουλώσεως) και του διακριτού, γενικώς, των ρόλων τους, όμως πολλοί Πατέρες και Διδάσκαλοι των τελευταίων ετών, με αφορμή τόσο την αποχριστιανοποίηση της Πολιτείας, όσο και την υποδούλωση της Εκκλησίας σε αυτήν, εξέφρασαν την άποψη πως η επαναεπιστροφή της τελευταίας στις Κατακόμβες θα είναι αναπόφευκτη. 

Με την μόνη διαφορά πως όταν αυτό συμβεί, θα υφίστανται πλέον δύο ειδών Εκκλησίες· από τη μία, θα έχουμε τις φαινομενικές «Εκκλησίες», δηλαδή τους επίσημους και αναγνωρισμένους από την - κατ' όνομα χριστιανική, κατ' ουσία όμως νεοειδωλολατρική - Πολιτεία, «εκκλησιαστικούς οργανισμούς», που θα συναποτελούν μια ψεύτικη και πλήρως εκκοσμικευμένη «Εκκλησία», ενώ από την άλλη, θα υπάρχει η αληθινή Εκκλησία του Χριστού, μη αναγνωρισμένη, μη οργανωμένη, αλλά διωκόμενη και ευρισκόμενη στην έρημο [1].

Για να μη νομίσει κανείς ότι τα παραπάνω αποτελούν «φαντασιώσεις», ή και αυθαίρετη γνώμη του γράφοντος, παραθέτω τα σχετικά τεκμήρια προς επίρρωση αυτής της οπτικής:

α) Ο μακαριστός, και τιμώμενος από πολλούς σε ολόκληρο τον κόσμο ως Άγιος, π. Σεραφείμ Ρόουζ (+1982), έγραφε συνεχώς, αναφερόμενος στο μέλλον της Εκκλησίας, ότι πρέπει οι αληθινοί Χριστιανοί να προετοιμάζονται ώστε να επιβιώσουν πνευματικά στα δύσκολα χρόνια που έρχονται. 

Σε επιστολή του το 1970 έγραφε: «εμείς οι Ορθόδοξοι δεν έχουμε λαμπρό μέλλον, σε κοσμικό επίπεδο· αλλά αυξάνει αυτό που θα μας δώσει την ευκαιρία πραγματικά να ομολογήσουμε την Ορθοδοξία μας υπό δύσκολες συνθήκες.

Οι «επίσημες» δικαιοδοσίες θα μπορούσαν να είναι σε θέση να συνθηκολογήσουν με τις νέες συνθήκες και να «ανθίσουν» σε μια Σοβιετική Εκκλησία ή στην Εκκλησία της Ελλάδας, οπότε εμείς που είμαστε λιγότερο πολιτικά φιλόδοξοι, θα περιοριστούμε σε μια μειονοτική κατακομβική κατάσταση, ακόμη και κάτω από μια δεξιά δικτατορία...» [2].

Προς τον Αλέξανδρο Καλόμοιρο το 1976 έγραφε:  «Εμείς οι ίδιοι έχουμε μια αίσθηση - που δεν βασίζεται σε κάτι πολύ συγκεκριμένο μέχρι τώρα - ότι η καλύτερη ελπίδα για τη διατήρηση της αληθινής Ορθοδοξίας τα επόμενα χρόνια θα βρίσκεται σε τέτοιες μικρές συγκεντρώσεις πιστών, όσο το δυνατόν περισσότερο «εν ενί πνεύματι και μιά καρδία».

Η ιστορία του Κ΄ αιώνος μας έχει δείξει ήδη ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε πάρα πολλά από τον «εκκλησιαστικό οργανισμό». Σε αυτόν, εκτός από αιρέσεις, το πνεύμα του κόσμου έχει γίνει πολύ ισχυρό.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αβέρκιος [3] και ο δικός μας Επίσκοπος Νεκτάριος [4] μας προειδοποίησαν να προετοιμαστούμε για την εποχή των Κατακομβών, όταν η χάρη του Θεού μπορεί ακόμη και να απομακρυνθεί από την «εκκλησιαστική οργάνωση» και θα παραμείνουν μόνο απομονωμένες ομάδες πιστών. Η Σοβιετική Ρωσία μας δίνει ήδη ένα παράδειγμα του τι μπορούμε να περιμένουμε - μόνο χειρότερα, γιατί οι εποχές δεν γίνονται καλύτερες» [5]. 

Σε άλλη επιστολή του, δύο χρόνια αργότερα (1978), γράφει «Νιώθουμε ότι τα σημάδια των εποχών δείχνουν ολοένα και περισσότερο την ύπαρξη μιας επερχόμενης «Κατακόμβης», ανεξάρτητα από τη μορφή που μπορεί να πάρει, και όσο περισσότερο μπορούμε να προετοιμαστούμε γι᾿ αυτό, τόσο το καλύτερο... Κάθε τέτοιο μοναστήρι ή κοινότητα το βλέπουμε ως μέρος του μελλοντικού «δικτύου» κατακομβών που αγωνίζεται για την αληθινή Ορθοδοξία· πιθανώς σε εκείνες τις εποχές (εάν θα είναι πραγματικά τόσο κρίσιμες όσο φαίνονται από εδώ), το ζήτημα των «δικαιοδοσιών» θα τεθεί στο περιθώριο» [6]. 

β) Τις ίδιες εκκλησιολογικές θέσεις διακήρυττε και ο αείμνηστος λόγιος ιατρός Αλέξανδρος Καλόμοιρος (+1990), αλληλογράφος του π. Σεραφείμ. Σε συγκλονιστικό άρθρο του, γραμμένο στα 1982, διαβάζουμε τα εξής: «Γιατί όμως αισθάvovται οι Χριστιανοί τόσο πολύ εvτoνα την ανάγκη να καταφύγουν οπωσδήποτε σε μια διοικητικά οργανωμένη Εκκλησία; Αυτό γίνεται γιατί η Ιστορία έχει μεγάλη δύναμη στη ψυχή μας.

Επειδή την Εκκλησία, μέσα στους αιώνες, την γνωρίσαμε οργανωμένη σε Πατριαρχεία και σε Συνόδoυς, την ταυτίσαμε με την οργάνωσή της αυτήν, ξεχνώντας ότι, κατά την διάρκεια των αιρέσεων, η οργάνωση αυτή χανόταν για τους Ορθοδόξους και γινόταν το όπλο της κακοδοξίας εναντίον τους.

Όμως, στους αποκαλυπτικoύς καιρούς που ζούμε, έχουμε αφήσει πια πίσω την Ιστορία και μπήκαμε στην Εσχατολογία. Η πνευματική μας επιβίωση εξαρτάται από την συνειδητοποίηση αυτoύ του γεγονότος.

Έπεσαν πια όλα τα ιστορικά μας αντερείσματα. Η αποστασία άλλαξε τους ποιμένες σε λύκους και η οργανωμένη Εκκλησία που ξέραμε είναι σήμερα αγέλη λύκων και θάvατος προβάτων.

Ο διάβολος είναι πια λυμένος. Για να επιβιώσoυμε πρέπει να δούμε την Εκκλησία στη μυστική και μυστηριακή της ουσία, γυμνωμένη από την διοικητική της οργάνωση που γνωρίσαμε στην Ιστορία.

Στην αρένα οι μάρτυρες γυμνοί αντιμετώπιζαν τα θηρία. Γυμνή και η στρατευομένη Εκκλησία των εσχάτων καιρών θα παλέψει μαζί τους, χωρίς Συνόδους, χωρίς Πατριαρχεία, χωρίς σύνδεσμο των κατά τόπους μικρών Εκκλησιών άλλον από τον Χριστόν και την κοινωνία τους με την θριαμβεύουσα Εκκλησία... 

Η λεγόμενη «Εκκλησία των Κατακομβών» δεν έχει καμμιά εξωτερική ομοιότητα με τις οργανωμένες Εκκλησίες που ξέρουμε, και μόνον με τις Εκκλησίες της εποχής των μεγάλων διωγμών ομοιάζει. Η κατάσταση που επικρατεί τώρα στη Ρωσία, σιγά-σιγά θα γενικευθεί παvτού.

Ορθόδοξοι επίσκοποι ελάχιστοι, διάσπαρτοι στον κόσμο, κρυμμένοι και άγνωστοι στους πολλούς. Ιερείς μετρημένοι θα εκτελούν αποστολικές περιοδείες από πόλη σε πόλη, από ενορία σε ενορία, από χώρα σε χώρα, ανακουφίζοντας τις πνευματικές ανάγκες των πιστών και ενώνοντάς τους όλoυς, γνωστούς και αγνώστους μεταξύ τους, με τούς άφθαρτους δεσμούς του αναστημένου Σώματος και Αίματος του Χριστού. Μνημονεύοντας «πάσης επισκοπής Ορθοδόξων» για να μη προδίδεται ο πλησιέστερος αληθινός Επίσκοπος ή και από πραγματική άγνοια για το που βρίσκεται αληθινός Επίσκοπος.

Και η εποχή του Αντιχρίστου θα προχωρεί προς την αποκορύφωσή της. Το ποίμνιο του Χριστού όλο και θα μικραίνει. Όμως όσο πιο δυνατός ο πόνος των ημερών που έρχονται, τόσο κοντύτερά μας θα είναι ο Κύριος, φθάνει να μείνουμε πιστοί μέχρι το τέλος. Το πλοίο που μας έφερε μέχρι εδώ, η συνοδική, διοικητική οργανωμένη μορφή της Εκκλησίας εξόκειλε στα ρηχά της αποστασίας και διαλύεται από την βία των κυμάτων, όπως τότε εκείνο το άλλο πλοίο στην παραλία της Μάλτας (Πράξ. κζ΄-κη΄ 6).

Όμως, όπως τότε, κανένας από τους επιβαίνοντες δεν θα χαθεί. Θα σωθούν όλα τα αληθινά μέλη της Εκκλησίας, αφού εγκαταλείψουν το καταδικασμένο πλοίο, δύο-δύο, τρεις-τρεις κολυμπώντας σε μικρές ενορίες, βοηθώντας ο ένας τον άλλον, και θα πατήσουν επί τέλους το σίγουρο ακρογιάλι της καινής γης του Παραδείσου. Ας μη φοβηθούμε το πήδημα στα άγρια κύματα. Είναι πήδημα σωτηρίας. Το ταξίδι στο σκοτεινό φουρτουνιασμένο πέλαγος τελειώνει. Ορθρίζει η ατελεύτητη μέρα. Μαραναθά» [7].  

γ) Διαπρύσιος κήρυκας της οπτικής αυτής υπήρξε και μακαριστός εκκλησιαστικός ρήτορας π. Αθανάσιος Μυτιληναίος (+2006). Σε μια ομιλία του έλεγε τα εξής φοβερά: «Καλείται η εν διωγμώ Εκκλησία να δώσει πάλι τις μάχες της με τους αρνητάς και την άρνηση, αφού κατέβει όμως στις κατακόμβες της. Και θα κατέβει, όχι μόνο σαν σχήμα λόγου... Μπορεί να την μειώνουν σήμερα φοβερά την Εκκλησία, να την βάζουν στο περιθώριο, να τη νοθεύουν.

Ό,τι νοθεύεται, θα καταστραφεί. Ό,τι μένει ακέραιο και σωστό, αυτό και «πύλαι Άδου ου κατισχύσουσι αυτής». Όσο για την άλλη αυτή Εκκλησία, την άλλη, την απέξω, η «έξωθεν αυλή» που την αποτελούν αυτοί οι χλιαροί χριστιανοί που είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή, με μηδαμινό αντάλλαγμα να συνθηκολογήσουν με τον Καίσαρα του κόσμου τούτου, αυτή θα καταπατηθεί υπό των εθνών, δηλαδή θα περιέλθει στην δικαιοδοσία των απίστων και των αθέων» [8].

Αλλού τονίζει ξανά: «Η Εκκλησία θα καταφύγει πάλι στην έρημον εις τους εσχάτους καιρούς, στις ημέρες του Αντιχρίστου. Οι κατακόμβες χρησιμοποιήθηκαν και θα ξαναχρησιμοποιηθούν» [9].

δ) Συχνές αναφορές για το θέμα αυτό έκανε στις ομιλίες και στα κείμενά του και ο μακαριστός πρ. Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης (+2010), ο οποίος συχνάκις τόνιζε πως βρισκόμαστε «εις παραμονάς Εκκλησίας κατακομβικής» [10]. Αλλού πάλι διαβάζουμε: «Ε, φεύγουμε και εμείς από το σχήμα αυτό της Εκκλησίας, που απελαμβάναμε ορισμένα προνόμια σε ορισμένας εποχάς και είχε μερική ελευθερία. Φεύγουμε πλέον από το σχήμα αυτό της Εκκλησίας και μπαίνουμε στο σχήμα των κατακομβών. Τότε πλέον, όχι μόνο τροπικώς, αλλά και τοπικώς θα χωριστούμε.

Και η Εκκλησία θα διωχθεί και οι ναοί θα κλείσουν, όν τρόπον έχουν κλείσει στην Αλβανία και σε άλλα μέρη. Διωγμός. Φαίνονται αυτά απίστευτα αλλά όλες οι ενδείξεις φανερώνουν, ότι εκεί βαίνουμε. Λοιπόν, πρέπει και εμείς να προετοιμάσομε τον εαυτό μας δια Εκκλησίαν κατακομβών. Αλλά γεννάται το ερώτημα.

Έχομε εμείς την διάθεσιν αυτήν; Τι λέτε; Μήπως συμβή εκείνο το οποίον είπε ο Χριστός στον Πέτρο «Σίμων Σίμων, ιδού ο σατανάς εξητήσατο υμάς του σινιάσαι ως τον σίτον, (ο σατανάς λέει, ζητάει να σας κοσκινίσει)» εγώ δε εδεήθην περί σου ίνα μη εκλίπη η πίστις σου».

Ο Κύριος εγνώριζε την αδυναμία του Πέτρου και ότι, ναι μεν είχε πόθο ειλικρινή να μείνει κοντά στο Χριστό, αλλά ήταν το πνεύμα του ασθενές. Ο Πέτρος απήντησε: “Εγώ, Κύριε, μαζί σου θα είμαι». Κ’ εσείς τώρα είστε εδώ πέρα, μαζί μου. Αλλά θα είστε πάντα; Θα περάσετε κόσκινο. Δεν θέλω να σας απογοητεύσω. Ωραία είστε τώρα όλες εδώ. Δεν σας πειράζει κανείς, δεν σας καταδιώκει κανείς. Ελεύθερο κατηχητικό σχολείο έχετε, ελεύθερες συγκεντρώσεις κάνετε, ελεύθερα είναι όλα. Ζήτε πάνω σ’ ένα όρος Θαβώρ. «Καλόν εστιν ημάς ώδε είναι…». Έχετε τη συντροφιά σας, το φαγητό σας, τον ύπνο σας, το κέντρο σας, τας ευκολίας σας. Όλα αυτά είναι καλά και ευχάριστα.

Αλλά μετά ο Θεός θα μας δώσει μια κλωτσιά, όπως λέει και ο Χότζνερ, και θα μας πετάξει από το όρος Θαβώρ, θα μας ρίξει κάτω, στην σκληράν πεδιάδα, στο σχήμα αυτό. Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: εμείς είμεθα προετοιμασμένοι για ένα τέτοιο διωγμό;» [11].

ε) Επιθυμώ να κλείσω το παρόν άρθρο - το οποίο ευελπιστώ να προκαλέσει όχι θλίψη ή ταραχή, αλλά καλό προβληματισμό - όπως ακριβώς το άρχισα· με αναφορά στον αλησμόνητο π. Γεώργιο Μεταλληνό.

Αφήνω απλά τον ίδιο να μιλήσει: «Ό,τι έζησαν οι άλλοι Ορθόδοξοι στη σοβιετική-κομμουνιστική τους περίοδο, κινδυνεύουμε να ζήσουμε οι Έλληνες Ορθόδοξοι στην Ενωμένη Ευρώπη και τη Νέα Τάξη. Αυτή η πορεία διαγράφεται.

Η ελευθερία μας περιορίζεται επικίνδυνα και εντελλόμεθα να ενεργούμε και πορευόμεθα «τοις ’κείνων ρήμασι πειθόμενοι» και με βάση την χαραγμένη από δεκαετίες τώρα «γραμμή». Διαφορετικά, δεν θα έχουμε «ευρωπαϊκό πρόσωπο» και δεν θα χωράμε ως ελεύθεροι συν-εταίροι μέσα στην Ευρώπη.

Είναι έτοιμη η Εκκλησιαστική μας Ηγεσία να αντισταθή, προτιμώντας τον «ονειδισμόν του Χριστού, των εν Ευρώπη θησαυρών» (παράβ. Εβρ. 11, 26), όταν πρόκειται, μάλιστα, και για πραγματικούς θησαυρούς ευρωπαϊκών κονδυλίων;

Είναι πρόθυμη και έτοιμη η Εκκλησία μας, αν χρειασθή, να προκρίνη τις κατακόμβες; Εύχομαι να είναι! Αν και θα το δείξη γρήγορα.

Αν όμως δεν είναι, τότε σημαίνει ότι αποκόπτεται από το ευσεβές πλήρωμα, που μένει πιστό στην παράδοση των Αγίων του, και το προδίδει. Συνηθίσαμε να μιλούμε για την υπακοή ως υψίστη αρετή του ασκουμένου ορθοδόξου.

Και είναι αυτό πράγματι παγία. πράξη των Αγίων μας. Αν όμως πάντα η «υπακοή» ίσχυε «εν οις εντολή Θεού ουκ εμποδίζεται», κατά τον Μ. Βασίλειο (P.G. 31, 860), τώρα μόνο η ανυπακοή σώζει!» [12]. 

[1] Βλ. Αποκ. ιβ΄ 6.

[2]  Vyacheslav Marchenko, Letters of Fr. Seraphim Rose: 1961-1982, Letter 49 (μετάφραση αποσπάσματος ημέτερη)

[3] Αρχιεπίσκοπος Συρακουσών (της Εκκλησίας των Ρώσων της Διασποράς) Αβέρκιος Τοσέφ (+1976).

[4] Επίσκοπος Σιάτλ (της Εκκλησίας των Ρώσων της Διασποράς) Νεκτάριος Κόντσεβιτς (+1983).

[5] Letters of Fr. Seraphim Rose, ό.π., Letter 207 (μετάφραση αποσπάσματος ημέτερη).

[6] Αυτόθι, Letter 254 (μετάφραση αποσπάσματος ημέτερη).

[7] Το ταξίδι στη «Μάλτα», Περιοδικό «Οι Ρίζες», Δεκ. 1982 (http://krufo-sxoleio.blogspot.com/2012/03/blog-post_05.html).

[8] https://www.youtube.com/watch?v=PnqgMTtY9r0&feature=emb_title

[9] https://www.youtube.com/watch?v=illGBGlsVLo

[10] https://www.youtube.com/watch?v=rLoW-sw7v2o

[11] Aπο το βιβλίο Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου «ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΟΥΣ ΕΣΧΑΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ», εκδοση Β΄, 2008, σελ. 32-34 (http://www.augoustinos-kantiotis.gr/?p=34703).

[12] Οι διάλογοι χωρίς προσωπείον (Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών): https://alopsis.gr/%CE%BF%CE%B9-%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CE%B9-%CF%87%CF%89%CF%81%CE%AF%CF%82-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CE%BD-%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%80%CF%81/

ΠΗΓΗ:https://www.romfea.gr